Άγνωστος πίνακας του Ντύρερ σε γοτθικό ναό;

Σχεδόν από θαύμα διασώθηκε στο Κραϊλσχάιμ της Νότιας Γερμανίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο ναός του Αγίου Ιωάννη, ύστερου γοτθικού ρυθμού. Ακόμη πιο αξιοπερίεργο είναι ότι στο πτυχωτό κιβώριο της Αγίας Τράπεζας διασώθηκαν εντυπωσιακές παραστάσεις, μια από τις οποίες αποδίδεται από ειδικούς στον Γερμανό ζωγράφο Άλμπρεχτ Ντύρερ, πατέρα της γερμανικής Αναγέννησης. Μάλιστα θεωρείται έργο των πρώιμων χρόνων του. Για τη μικρή αυτή πόλη της Βάδης-Βυρτεμβέργης η επιβεβαίωση της προέλευσης του πίνακα θα αποτελούσε σίγουρα μεγάλο γεγονός. «Αν επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για ένα τεράστιο βήμα στη μελέτη των έργων του Ντύρερ» αναφέρει ο Ματίας Βένιγκερ από το Εθνικό Μουσείο Βαυαρίας στο Μόναχο.

Νεανικός πίνακας του Ντύρερ;

Αν αποδειχθεί ότι ο πίνακας ανήκει πράγματι στα νεανικά έργα του Ντύρερ, αυτό θα ήταν ένα νέο στοιχείο για την περίοδο της μαθητείας του Ντύρερ στον δάσκαλό του Μίχαελ Βόλγκεμουτ από τη Νυρεμβέργη. Ειδικοί εκτιμούν ότι οι πραστάσεις της Αγίας Τράπεζας προέρχονται από το εργαστήρι του Βόλγκεμουτ και χρονολογούνται το 1490. Κυρίαρχη θέση στις θρησκευτικές απεικονίσεις του έχουν τα Πάθη του Χριστού αλλά και η ζωή του Ιωάννη Βαπτιστή μέχρι τον αποκεφαλισμό του. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης Μάνουελ Τέγκετ Βελτς από το Πανεπιστήμιο του Ερλάνγκεν, ο τρόπος με τον οποίο έχει αποδοθεί ειδικότερα ο Ιωάννης, η έκφραση του προσώπου του, το σώμα του αλλά και η λεπτομερής απεικόνιση των ποδιών του παραπέμπουν στον Ντύρερ. Ο ίδιος εντοπίζει πολλές στιλιστικές ομοιότητες με άλλα έργα του Ντύρερ.

Και ο Ματίας Βένιγκερ φαίνεται πεπεισμένος ότι τουλάχιστον τμήμα της διακόσμησης της Αγίας Τράπεζας σχεδιάστηκε από τον Άλμπρεχτ Ντύρερ. «Ο πίνακας αυτός ξεχωρίζει εμφανώς από όλους τους υπόλοιπους. Είναι μεγαλειώδης» αναφέρει χαρακτηριστικά. Ωστόσο για χρόνια περνούσε απαρατήρητος. Η πτυσσόμενη διακόσμηση δεν είναι ορατή με την πρώτη ματιά και από τις δυο πλευρές της. Επίσης ο συγκεκριμένος πίνακας βρίσκεται στη μέσα πλευρά κι έτσι δεν τραβά την προσοχή, γεγονός που ίσως εξηγεί γιατί δεν είχε μελετηθεί από ειδικούς νωρίτερα.

Μια συζήτηση που κρατάει από παλιά

Ωστόσο η συζήτηση γύρω από την πατρότητα του συγκεκριμένου πίνακα δεν είναι νέα, αναφέρει η ιστορικός τέχνης Χέλγκα Στάιγκερ από τον δήμο Κραϊλσχάιμ. Το 1928 με αφορμή την επέτειο των 400 χρόνων από τον θάνατο του Ντύρερ, ο πίνακας αυτός μεταφέρθηκε στο Εθνικό Μουσείο Βαυαρίας για μια έκθεση. Επεστράφη μόλις το 2016. Τότε άρχισαν να ασχολούνται ενδελεχώς με την προέλευσή του οι δύο ειδικοί, ο Βένιγκερ και ο Τέγκετ-Βελτς. Άρχισαν έτσι να τον συγκρίνουν με άλλα έργα του Ντύρερ και κατέληξαν στο ότι η έκφραση στο πρόσωπο του δημίου έμοιαζε πολύ με μεταγενέστερο πορτραίτο της μητέρας του ζωγράφου.

Βέβαια, σύμφωνα με τον Τόμας Σαουέρτε, διευθυντή του Μουσείου Άλμπρεχτ Ντύρερ στη Νυρεμβέργη, η σύγκριση τεχνοτροπιών και στιλ δεν αποτελεί πάντα ασφαλή μέθοδο αναγνώρισης της ταυτότητας ενός έργου, αφού ενέχει πολλά στοιχεία υποκειμενικότητας. Ωστόσο μια σειρά επιπρόσθετων παραγόντων συγκλίνουν στην υπόθεση των δύο ειδικών, όπως η χρονολόγηση του πίνακα, η οποία φαίνεται να συμπίπτει με τα νεανικά χρόνια του Ντύρερ. Για μια ακριβέστερη όμως απάντηση απαιτείται επίσης η εξέταση της Αγίας Τράπεζας αλλά και άλλων έργων από το εργαστήρι του Βόλγκεμουτ με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, τα οποία διαθέτει το Γερμανικό Μουσείο της Νυρεμβέργης.

Ιρένα Γκύτελ, dpa

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη