To 'Αουσβιτς διατηρεί τη μνήμη ενάντια στο χρόνο

H Μάργκιτ Μπόρμαν τακτοποιεί την τσάντα της για την επόμενη «εκστρατεία» κατά της λήθης. Βάζει μέσα την άσπρη ποδιά, την πινσέτα, το μικροσκόπιο και το σκαρπέλο. Δεν είναι γιατρός, ούτε θεραπεύει πληγές, αλλά αναπληρώνει κενά στη μνήμη και διαφυλάσσει αντικείμενα των θυμάτων από τη ναζιστική θηριωδία, από τη σκόνη, τη σκουριά και τη μούχλα. Η 43χρονη Μάργκιτ είναι συντηρήτρια στο επάγγελμα και εργάζεται στον τόπο μνήμης του στρατοπέδου εξόντωσης του Άουσβιτς – Μπιρκενάου. Βασικός κανόνας της δουλειάς της είναι η διατήρηση και όχι η επισκευή. Οι βαλίτσες για παράδειγμα, που υπάρχουν στο μουσείο, δεν έχουν χειρολαβές, οι κλειδαριές είναι χαλασμένες, αλλά δεν επισκευάζονται, γιατί έτσι ακριβώς ήταν από τότε, όταν οι Ναζί μετέφεραν στο στρατόπεδο ένα εκατομμύριο ανθρώπους, Εβραίους, Πολωνούς, Σίντι και Ρόμα, γυναίκες άνδρες και παιδιά από ολόκληρη την Ευρώπη.

«Σημάδια ζωής»

Ό,τι θυμίζει σήμερα τους νεκρούς, περνά από τα χέρια της Μάργκιτ Μπόρμαν και των συναδέλφων της με τις άσπρες μπλούζες εργαστηρίου. Με βάση φωτογραφίες που ελήφθησαν στις 27 Ιανουαρίου του 1945, κατά την απελευθέρωση του στρατοπέδου από τους Σοβιετικούς γίνεται και η διατήρηση. Οι βαλίτσες καθαρίζονται και τα μεταλλικά αντικείμενα λουστραρίζονται. Τα δερμάτινα είδη απολυμαίνονται και στη συνέχεια περνιούνται με ένα χέρι από λίπος για να συντηρηθούν. Τα αντικείμενα που υφίστανται αυτήν την ακριβή διατήρηση, εκτίθενται στο Μουσείο του Άουσβιτς. Ένα εκατομμύριο επισκέπτες έρχονται κάθε χρόνο. Στο διπλανό κτήριο πίσω από ένα γυάλινο τοίχο υπάρχουν βουνά από τούφες μαλλιών. «Όταν τις ανακαλύψαμε ήταν μέσα σε χάρτινα σακιά» λέει η Κριστίνα Ολέξυ. Η μικροσκοπική Πολωνίδα εργάζεται 40 χρόνια για τον τόπο μνήμης και ήταν για πολλά χρόνια υποδιευθύντρια. Ξέρει την περιοχή πολύ καλά, ακόμη και σήμερα κάνει ξεναγήσεις. Τα βλέμματα των επισκεπτών πέφτουν κυρίως στην γυάλινη προθήκη με τα μαλλιά, που η Ολέξυ αποκαλεί «σημάδια ζωής». Πολλοί από τους επιζώντες – επισκέπτες νομίζουν ότι θα μπορούσαν να ήταν μαλλιά συγγενών τους και ότι θα έπρεπε να ταφούν. «Δεν το κάνουμε, τα μαλλιά ανήκουν σε αυτόν εδώ τον τόπο» λέει η Ολέξυ. «Όμως δεν γίνεται καμιά διαδικασία συντήρησής τους που σημαίνει ότι θα μείνουν έτσι μέχρι να καταστραφούν».

Εχθρός ο χρόνος

Το στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς κινδυνεύει να καταρρεύσει. Μόνο λίγες «μπαράκες» είναι επισκέψιμες, οι άλλες είναι κλειστές λόγω κινδύνου κατάρρευσης. Φεύγοντας το 1945, οι ναζιστές τίναξαν στον αέρα τα κρεματόρια και τους θαλάμους αερίων, που τώρα ως ερείπια είναι εκτεθειμένα στις διάφορες καιρικές συνθήκες. Η διατήρηση κοστίζει χρήματα που δεν υπάρχουν. Το 2009 συστάθηκε το Ίδρυμα Άουσβιτς – Μπιρκενάου με σκοπό την συλλογή χορηγιών από όλο τον κόσμο ώστε να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση έργων διατήρησης και εξυγίανσης. Δόθηκαν υποσχέσεις για 120 εκατομ. ευρώ, εκ των οποίων τα 60 από τη Γερμανία, αλλά και από άλλες χώρες της ΕΕ, τις ΗΠΑ ακόμη και την Τουρκία. Σήμερα, 5 χρόνια μετά , δεν έχει καταβληθεί ούτε το ήμισυ του ποσού που. Και όσο περνά ο καιρός, συνεχίζεται η καταστροφή του στρατοπέδου, λίγο–λίγο, κάθε μέρα.

Στην ξενάγηση υπάρχει και ο Γιάτζεκ Τσιλίνιεβιτς, σήμερα 87 χρονών. Θέλει να δείξει στους υπόλοιπους την κεντρική αίθουσα «υποδοχής» των νεοφερμένων, την οποία οι Ναζί την ονόμαζαν σάουνα. Εδώ γίνονταν η καταγραφή και η υποβάθμιση του ανθρώπου σε αριθμό. Τότε ήταν μόλις 18 χρονών. Σήμερα το Άουσβιτς σημαίνει γι' αυτόν τη στάχτη των φίλων του. Μιλάει γνωρίζοντας το βάρος των λεγομένων του. Τι θα γίνει όμως όταν ο ίδιος πεθάνει και δεν υπάρχουν άλλοι επιζώντες; «Ο τόπος θα αλλάξει, γι' αυτό πρέπει να κάνουμε να τον διατηρήσουμε» απαντά αυθόρμητα ο Παβέλ Ζαβίτσκι, 33 χρονών.

Julia Hahn / Ειρήνη Αναστασοπούλου

Υπεύθ. Σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη