Kυρώσεις στην Τουρκία, ευρωπαϊκά διλήμματα

Η ΕΕ επεξεργάζεται αυτήν την περίοδο έναν κατάλογο με πιθανές κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας, για να την ωθήσει να σταματήσει τις αμφισβητούμενες δοκιμαστικές εξορύξεις στην ανατολική Μεσόγειο. Η διένεξη της χώρας με την Ελλάδα και την Κύπρο έχει κλιμακωθεί το τελευταίο διάστημα. Το θέμα των κυρώσεων θα συζητηθεί και ενδεχομένως να ληφθούν αποφάσεις σε λίγες ημέρες, στο έκτακτο Συμβούλιο Κορυφής στις 24 Σεπτεμβρίου. Η Γερμανία έχει αναλάβει διαμεσολαβητική αποστολή χωρίς θεαματικά αποτελέσματα.  Ελλάδα και Τουρκία θέλουν να εμποδίσουν τη διαιώνιση της συζήτησης για κυρώσεις και εντείνουν τις πιέσεις προκαλώντας τη δυσαρέσκεια του Γιοζέπ Μπορέλ, του Υπάτου Εκπροσώπου για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, όπως φαίνεται.

Σταδιακές κυρώσεις 

Σε ποιον θα επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία και ποιο θα είναι το περιεχόμενο, έχει παραμείνει επτασφράγιστο μυστικό. Ο Μπορέλ ωστόσο άφησε να εννοηθεί ότι δεν πρόκειται μόνο για κυρώσεις σε βάρος μεμονωμένων προσώπων, αλλά και εταιρειών, που συμμετέχουν στις έρευνες. «Ό,τι σχετίζεται με το πρόβλημα, μπορεί να γίνει στόχος κυρώσεων» δήλωσε ο ευρωπαίος αξιωματούχος. Αυτό που εννοεί είναι πλωτά γεωτρύπανα και ερευνητικά πλοία, που δραστηριοποιούνται για λογαριασμό της Τουρκίας. Δεν θα μπορούν να ελλιμενίζονται σε λιμάνια της ΕΕ και δεν θα έχουν πρόσβαση σε ανταλλακτικά. Αλλά στον κατάλογο κυρώσεων θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνονται και τράπεζες που χρηματοδοτούν τις εταιρείες εξορύξεων. Αυτά  σε πρώτη φάση. Γιατί υπάρχει και δεύτερη. Για παράδειγμα, κυρώσεις σε βάρος οικονομικών κλάδων της Τουρκίας σύμφωνα με τον Μπορέλ. Τομείς στους οποίους η τουρκική οικονομία διατηρεί στενούς συνδέσμους με την ευρωπαϊκή οικονομία. Πρόκειται με άλλα λόγια για την τελωνειακή ένωση, στο πλαίσιο της οποίας επιτρέπεται ανταλλαγή προϊόντων απαλλαγμένων σχεδόν από δασμούς.

Η Τουρκία από καιρό επιδιώκει την επέκταση της τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ. Τώρα η ΕΕ θα μπορούσε θεωρητικά να περιορίσει αυτές τις ανταλλαγές. Ένα άλλο πιθανό σενάριο είναι να τελειώσει και τυπικά ο προενταξιακός διάλογος με την Τουρκία, που σέρνεται στην ουσία τα τελευταία χρόνια. Η Αυστρία το ζητά ανοιχτά, οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ δεν είναι ακόμη διατεθειμένες να προχωρήσουν. Η τελωνειακή ένωση και οι προενταξιακές διαπραγματεύσεις είναι τα δύο μεγαλύτερα «διπλωματικά κανόνια», που έχει ανά χείρας η ΕΕ. «Η Τουρκία δεν δείχνει να εντυπωσιάζεται από τα μεγάλα κανόνια» θεωρεί ο Σινάν Ουλγκέν, από την δεξαμενή σκέψης Ίδρυμα Κάρνεγκι στις Βρυξέλλες, μιλώντας στη DW. «Στην Άγκυρα πιστεύεται ότι η ΕΕ δεν θα μπορέσει ποτέ να μιλήσει με μια φωνή και να αποφασίσει κυρώσεις». Ο Ουλγκέν, ειδήμων σε θέματα εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας, βλέπει την ΕΕ ενώπιον ενός διλήμματος. «Η ΕΕ πρέπει να αποφασίσει ομόφωνα. Αυτό θα οδηγήσει κατά ανάγκην στο να μετριαστεί η «δύναμη κρούσης» δια των κυρώσεων, που θα ανάγκαζε την Τουρκία σε αλλαγή συμπεριφοράς. «Αποσπασματικές κυρώσεις σε βάρος προσώπων ή εταιρειών δεν θα είχαν νόημα, διότι δεν θα έδειχναν αποτελέσματα».

Πόσο επηρεάζουν οι κυρώσεις;

Ο Πέτερ Ατμάιερ, γερμανός υπουργός Οικονομίας, βλέπει γενικά τις κυρώσεις με σκεπτικισμό. Όταν ρωτήθηκε σχετικά στο πρώτο κανάλι της δημόσιας τηλεόρασης ARD για κυρώσεις κατά της Ρωσίας, απάντησε ότι δεν ξέρει καμιά περίπτωση χώρας που να άλλαξε τη στάση της ως αποτέλεσμα σκληρών κυρώσεων. «Επιβολή κυρώσεων οδηγεί μάλλον σε σκλήρυνση της πολιτικής» διευκρίνισε. Υπάρχουν όμως και εμπειρογνώμονες, όπως ο Γιάννης Κλούγκε από τη Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική του Βερολίνου, που θεωρούν ότι οι κυρώσεις έχουν αποδειχθεί ως αποτελεσματικό μέσο επιρροής της πολιτικής μακροπρόθεσμα  και αποστολής μηνυμάτων. «Νομίζω, και μπορούμε να το συγκρίνουμε και με άλλες καταστάσεις, ότι στοχευμένες κυρώσεις μπορούν να αναπτύξουν την δική τους επενέργεια» πιστεύει ο Σεργκέι Λαγκοντίνσκι, ευρωβουλευτής των Πρασίνων και δικηγόρος. «Το θέμα είναι δοθεί ένα ισχυρό μήνυμα στην Τουρκία για να κόψει ταχύτητα στην πολεμική της ρητορική. Ο Μπορέλ, μετά την σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών τέλος Αυγούστου στο Βερολίνου, είπε ότι θα πρέπει να χρησιμοποιούμε όχι μόνο το μαστίγιο αλλά και το καρότο, δηλαδή να προσφέρουμε και θετικά ερεθίσματα στην Τουρκία. Αυτό θα μπορούσε να είναι διεύρυνση της τελωνειακής ένωσης, σε περίπτωση που η Άγκυρα κάνει πίσω στη διένεξη με τις γεωτρήσεις».

«Η ΕΕ στα μάτια της Τουρκίας έχει αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο, θα τον έχανε εάν επιβάλει κυρώσεις» λέει ο Σινάν Ουλγκέν. «Εκτός αυτού θα απαντούσε κι αυτή με δικές της κυρώσεις». Από την πλευρά του ο Σεργκέι Λαγοντίνσκι, για αυτόν τον λόγο, επιμένει να ξεκινήσει διάλογος ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. «Στην πραγματικότητα δεν έχουμε εξαντλήσει όλες τις δυνατότητες για να επιτύχουμε πάγωμα της κατάστασης που θα μας βοηθούσε να βρούμε κοινή λύση και δίκαιη αρχιτεκτονική ασφάλειας στη Μεσόγειο» επισημαίνει. «Σαν ΕΕ ίσως θα πρέπει να κάνουμε σκέψεις αναζήτησης μαζί με την Τουρκία εναλλακτικών πηγών ενέργειας, αντί να κολλάμε μόνο στο φυσικό αέριο».

Μπερντ Ρίγκερτ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου