H συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης πυροδοτεί εντάσεις

Οι δύο συμφωνίες που υπεγράφησαν μεταξύ της Τουρκίας και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης εθνικής ενότητας της Λιβύης σχετικά με τον καθορισμό των θαλάσσιων δικαιοδοσιών, αλλά και την αμυντική συνεργασία, έχουν εξαγριώσει τους γείτονές τους, αναζωπυρώνοντας την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο αναφορικά με την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων. Όλα αυτά την ώρα που έχει συμφωνηθεί να συγκληθεί στις αρχές του 2020 Διάσκεψη για τη Λιβύη στο Βερολίνο. Η συμφωνία Άγκυρας-Τρίπολης έρχεται εν μέσω της εμφύλιας διαμάχης που μαίνεται στη Λιβύη κι ενώ ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης της Τρίπολης, Φαγέζ αλ Σαράτζ, αναζητά διεθνή στήριξη στην αντιμετώπιση των στρατευμάτων του στρατάρχη Χαλιφά Χαφτάρ, που ελέγχει ήδη μεγάλο μέρος της Λιβύης.

Σύμφωνα με tweet του Φαρετίν Αλτούν, συμβούλου επικοινωνίας του Ταγίπ Ερντογάν, η συμφωνία με τη Λιβύη «βελτιώνει την ασφάλεια για τους πολίτες της Λιβύης». Από την άλλη, η επέκταση των τουρκικών θαλάσσιων συνόρων από τη νοτιοδυτική ακτή της Τουρκίας μέχρι την ακτή Ντέρνα-Toμπρούκ είναι κάτι που απορρίπτει κατηγορηματικά η Ελλάδα. Και η Αίγυπτος επέκρινε την επίμαχη συμφωνία χαρακτηρίζοντάς την «παράνομη».

Η συμφωνία Toυρκίας-Λιβύης και η Κύπρος

Την ίδια ώρα Ελλάδα και Τουρκία έχουν αντικρουόμενες διεκδικήσεις ως προς την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της Κύπρου. Η ένταση έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες με τις αμφιλεγόμενες τουρκικές γεωτρήσεις. H Toυρκία δεν έχει υπογράψει τη Διεθνή Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και τις συμφωνίες που αυτή έχει συνάψει με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τον Λίβανο για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι ενεργεί σε ύδατα της δικής της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας ή σε περιοχές που ανήκουν στο τουρκοκυπριακό μέρος του νησιού.

Δεδομένου ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι εισαγωγές ενεργειακών πόρων από την Τουρκία εμφανίζουν άνοδο της τάξης του 75%, η Άγκυρα θεωρεί ζωτικό το μερίδιό της στον αυξανόμενο ανταγωνισμό στην Ανατολική Μεσόγειο. «Η Τουρκία θέλει να σταματήσει την ενεργειακή αιμορραγία και να αναπτύξει νέες πηγές ενεργειακών πόρων, πετρελαίου και φυσικού αερίου» αναφέρει ο Μπασίρ Αμπντέλ Φατάχ, ερευνητής στο Αιγυπτιακό Ινστιτούτο Πολιτικών και Στρατηγικών Μελετών Αλ Αχράμ. «Η Τουρκία έχει μόνο 12 ναυτικά μίλια θαλάσσια σύνορα, βάσει της Σύμβασης του 1982, και εκεί δεν διαθέτει πετρελαιοπηγές ή φυσικό αέριο». Πάντως η Αθήνα δήλωσε ήδη ότι τα δύο νέα μνημόνια Τουρκίας-Λιβύης «δεν έχουν νομική ισχύ». Το Κάιρο τα απορρίπτει επίσης με άλλο σκεπτικό, ότι δηλαδή ο αλ Σαράτζ δεν έχει την εξουσία να ενεργεί μονομερώς χωρίς τη στήριξη του κοινοβουλίου της χώρας του. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αίγυπτος υποστηρίζει τον στρατάρχη Χαφτάρ στη Λιβύη, ενώ οι σχέσεις Αιγύπτου-Τουρκίας είναι εχθρικές, καθώς η Άγκυρα είχε στηρίξει το 2013 τους Αδελφούς Μουσουλμάνους.

Το πετρέλαιο της Λιβύης και η ανασυγκρότηση της χώρας

Οι εξελίξεις της προηγούμενης εβδομάδας φαίνεται να μαρτυρούν και κάτι ακόμη. Μια προσπάθεια διείσδυσης της Τουρκίας στη Λιβύη μετά από ενδεχόμενη λήξη του εμφυλίου. Μήλον της έριδος είναι τα συμβόλαια για έργα ανασυγκρότησης της χώρας αλλά και ο διαμοιρασμός των πετρελαϊκών πηγών. Σύμφωνα με τον Αμπντέλ Φατάχ σήμερα οι δυνάμεις του Χαφτάρ ελέγχουν τα περισσότερα κοιτάσματα πετρελαίου, ωστόσο η Τουρκία πιστεύει ότι η κατάσταση θα αλλάξει μετά από μια πολιτική διευθέτηση της λιβυκής κρίσης. «Εάν η Τουρκία υπογράψει συμφωνίες με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση, μπορεί να διασφαλίσει μερίδιο από το λιβυκό πετρέλαιο» εκτιμά ο Φατάχ.

Στο μεταξύ η Τουρκία και η κυβέρνηση της Τρίπολης ενδέχεται να επίσπευσαν τα μεταξύ τους μνημόνια λαμβάνοντας υπόψη ανεπιβεβαίωτα δημοσιεύματα του τουρκικού τύπου σύμφωνα με τα οποία αντιπροσωπεία της «Libya's Central Bank Εast», που δεν αναγνωρίζεται διεθνώς, έφτασε στην Ελλάδα τον Οκτώβριο για να υπογράψει σύμβαση για έργα ανοικοδόμησης στη Βεγγάζη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Λιβύης. Όπως εκτιμά ο Τιμ Ίτον, ειδικός σε θέματα πολιτικής οικονομίας της Λιβύης από το Chatam House, η κυβέρνηση της Τρίπολης, βάσει αυτών, δεν θα είχε λοιπόν ιδιαίτερους ενδοιασμούς για την επιδείνωση των σχέσεών της με την Ελλάδα. Σύμφωνα με τον ίδιο, η κυβέρνηση της Τρίπολης υποστηρίζει τις τουρκικές ενεργειακές διεκδικήσεις στην επίμαχη περιοχή, προκειμένου να μπορεί να προμηθεύεται τουρκικά όπλα, δεδομένου ότι ο εμφύλιος συνεχίζεται και το πολιτικό μέλλον της χώρας παραμένει αβέβαιο. Σε ένα τέτοιο πολύπλοκο πλαίσιο συσχετισμών αναμένεται στις αρχές του νέου έτους και η Διάσκεψη για τη Λιβύη, που στόχο έχει την αποκλιμάκωση της έντασης. Τα πρόσφατα μνηνόνια Τουρκίας-Λιβύης αλλά και ο διχασμός που παρατηρείται σε διεθνές επίπεδο ως προς τη στάση που πρέπει να τηρηθεί δεν διευκολύνουν την κατάσταση.

Μαχμούντ Χουσεΐν, Τόμας Άλισον/ DW Mέση Ανατολή

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη