80 χρόνια από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

«Μας ξύπνησαν σειρήνες που ούρλιαζαν. Σηκώθηκα βιαστικά από το κρεβάτι. Οι γονείς μου είχαν ήδη βγει στο μπαλκόνι και έλεγαν ο ένας στον άλλο ότι πρόκειται, πιθανότατα, για άσκηση. Απόρησαν ωστόσο για την ώρα», λέει ο 86χρονος σήμερα Γιαν Τίσλερ στην DW. Ο Πολωνός, γεννημένος το 1933, ήταν αυτόπτης μάρτυρας του πρώτου βομβαρδισμού του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που έλαβε χώρα στην μικρή πόλη Βιελούνιε, η οποία το 1939 απείχε μόλις 20 χιλιόμετρα από τα, τότε, γερμανοπολωνικά σύνορα.

Η κωμόπολη δεν είχε καμία στρατηγική σημασία για τους ναζί. Δεν ήταν συγκοινωνιακός κόμβος, ούτε διέθετε σημαντικές γέφυρες. Προφανώς για αυτό βρίσκονταν σταθμευμένοι εκεί μόλις μια χούφτα πολωνοί στρατιώτες. Οι βομβαρδισμοί της μικρής πόλης ξεκίνησαν στις 4:35 πμ. Το γενικό πρόσταγμα των 87 βομβαρδιστικών αεροπλάνων της επίθεσης είχε ο Βόλφραμ φον Ρίχτχοφεν, γνωστός ως επικεφαλής της «Λεγεώνας Κόνδωρ», που είχε σπείρει το θάνατο το 1937 στη βασκική πόλη Γκέρνικα. Όταν το μεσημέρι της ίδιας μέρας εγκατέλειπε και το τελευταίο γερμανικό βομβαρδιστικό τον ουρανό της Βιελούνιε, το 70% της πόλης είχε ισοπεδωθεί και 1.200 από τους 16.000 κατοίκους ήταν νεκροί.

Ηρωική αντίσταση των πολωνών στρατιωτών

Περίπου δέκα λεπτά μετά τους πρώτους βομβαρδισμούς της πολωνικής κωμόπολης, η ναζιστική Γερμανία εξαπέλυε επίθεση σε πολωνική αποθήκη πυρομαχικών στο θέρετρο Βεστερπλάτε στη Βαλτική Θάλασσα λίγο έξω από την πόλη Ντάντσιχ (σήμερα Γκντανσκ). Η επίθεση ξεκίνησε με σφυροκόπημα των πολεμικών πλοίων «SS Χάιμβερ Ντάντσιχ» και «Σλέσβιχ Χόλσταϊν» και συνεχίστηκε με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο βάσει της Συνθήκης των Βερσαλλιών το Ντάντσιχ, του οποίου η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν Γερμανοί, ανακηρύχθηκε σε «ελεύθερη πόλη». Ήταν δηλαδή αυτόνομο και δεν ελέγχονταν πολιτικά από την Γερμανία. Το λιμάνι, οι τελωνιακές υπηρεσίες και ο σιδηρόδρομος βρίσκονταν ωστόσο υπό πολωνική διοίκηση. Η επίθεση στο Ντάντσιχ διήρκεσε μια εβδομάδα. Οι απώλειες υπολογίζονται από γερμανικής πλευράς σε 3.400 άνδρες, ενώ από πολωνικής σε μόλις 15. Εδώ και δεκαετίες οι Πολωνοί διδάσκονται στο σχολείο την ηρωική αντίσταση των πολωνών στρατιωτών. Λέγεται μάλιστα ότι μετά την παράδοσή τους, οι στρατιώτες της Βέρμαχτ τους χαιρέτισαν στρατιωτικά ως ένδειξη αναγνώρισης για το θάρρος τους.

Παρά το γεγονός ότι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε ουσιαστικά με τον βομβαρδισμό της κωμόπολης Βιελούνιε, η γερμανική επίθεση στο Βεστερπλάτε και το Ντάντσιχ θεωρείται η απαρχή του πολέμου. Το 2009 στις τελετές μνήμης για τα 70 χρόνια από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με τη συμμετοχή της καγκελαρίου Μέρκελ και του ρώσου προέδρου Πούτιν ο τότε πολωνός πρωθυπουργός Λέχ Κατσίνσκι επέκρινε την Ρωσία για την στρατιωτική επέμβαση στη Γεωργία προειδοποιώντας για «νεοϊμπεριαλιστικές τάσεις».

Τελετές μνήμες στην υπηρεσία των κυβερνώντων

Και το σημερινό κυβερνών κόμμα «Νόμος και Δικαιοσύνη» (PiS) εκμεταλλεύεται συστηματικά ιστορικές επετείους για να στηρίξει ή να δικαιολογήσει την πολιτική και τις επιλογές του. Το γεγονός ότι για πρώτη φορά μεταφέρει την κύρια τελετή μνήμης για τα 80 χρόνια από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην μικρή πόλη Βιελούνιε οφείλεται πιθανότατα στο απλό γεγονός ότι το Γκντανσκ θεωρείται ένα από τα εναπομείναντα προπύργια της αντιπολίτευσης, όπου το λέγειν έχουν πολιτικοί αντιπολιτευτικών κομμάτων.

Επειδή η συμπλήρωση των 80 ετών από το ξέσπασμα του πολέμου βρίσκει την Πολωνία στην τελική ευθεία του προεκλογικού αγώνα ενόψει των βουλευτικών εκλογών του Οκτωβρίου, το κυβερνών κόμμα δεν θέλει επ΄ ουδενί να αφήσει σημαντικές αποφάσεις για την διοργάνωση των τελετών μνήμης σε πολιτικούς αντιπάλους του. 

Κάθε χρόνο την 1η Σεπτεμβρίου τα ξημερώματα ηχούν οι σειρήνες στην Βιελούνιε θυμίζοντας στους κατοίκους την επέτειο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Γιαν Τίσλερ, ο οποίος τότε αντί να πάει στο σχολείο κρύφτηκε σε γειτονικό σπίτι για να γλιτώσει από τις βόμβες, δίνει κάθε χρόνο το παρών στις τελετές μνήμης. Το σπίτι του βρίσκεται ακόμα στη θέση του. Ήταν ένα από τα λίγα της περιοχής που δεν καταστράφηκαν στους βομβαρδισμούς το 1939.

Μόνικα Σιράντσκα (Βαρσοβία)

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος