60 χρόνια από την απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ

Ένας εκ των τελευταίων επιζώντων από τους αξιωματικούς που συμμετείχαν στο πραξικόπημα κατά του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου του 1944, είναι ο Φίλιπ Φράιχερ φον Μπέζελαγκερ. Εξήντα χρόνια έχουν περάσει από την αποτυχημένη απόπειρα του συνταγματάρχη, κόμη Στάουφεμπεργκ. Ο βαρώνος φον Μπέζελαγκερ, 86χρονος σήμερα στο Κρόιτσμπεργκ επί του Αρ, ανατρέχει στην εποχή, που ήταν νεαρός αξιωματικός καρριέρας στο ανατολικό μέτωπο.

Υπασπιστής του στρατάρχη φον Κλούγκε, συνδέθηκε με τον υποστράτηγο Χένιγκ φον Τρέσκο, κεντρική φυσιογνωμία της αντίστασης των αξιωματικών. Ο Μπέζελαγκερ ήταν εκπαιδευμένος στα εκρηκτικά και είχε επισημάνει στους συνωμότες ότι τα βρετανικά ήταν τα καλύτερα, όταν πήρε την εντολή από τον αδερφό του Γκέοργκ φον Μπέζελαγκερ, διοικητή ταξιαρχίας του Ιππικού, να ετοιμάσει την ‘προσωπική βαλίτσα’ για τον στρατηγό, Χέλμουτ Στιφ. ‘Μου ήταν πλέον σαφές’, λέει. ‘Το να παραδώσω την ‘προσωπική βαλίτσα’ με τις βόμβες στο στρατηγό Στιφ που δεν ήταν κάν προϊστάμενός μου, ήταν σαφές ότι προορίζονταν για σημαντική επιχείρηση. Πήγα λοιπόν στον Στιφ, τον έβγαλα από μία σύσκεψη, πήγαμε σε ένα διπλανό δωμάτιο και του εξήγησα τον μηχανισμό. Δεν ήταν δύσκολο, αλλά έπρεπε να ξέρει τη λειτουργία του και σ’ αυτή την περίπτωση έπρεπε να ξέρει ακριβώς. Του είπα ότι έπρεπε οπωσδήποτε να χρησιμοποιηθούν δύο βόμβες και δύο πυροκροτητές, διότι ποτέ δεν ξέρει κανείς. Στις δοκιμές μας είχαμε 5% αποτυχία, αλλά με δύο βόμβες και δύο πυροκροτητές δεν μπορεί τίποτα να πάει στραβά. ’

Kι όμως αυτό ακριβώς πήγε στραβά. Εξερράγη η μία και όχι και οι δύο βόμβες. Ο Φίλιπ φον Μπέζελαγκερ είναι σίγουρος ότι ο κόμης Στάουφεμπεργκ ήταν αποφασισμένος και είχε άμεση πρόσβαση στον Χίτλερ, αλλά ήταν εντελώς ακατάλληλο πρόσωπο για τη συγκεκριμένη απόπειρα. ‘Το ένα χέρι του ήταν ακρωτηριασμένο’, λέει, ‘ενώ στο άλλο είχε μόνο τρία δάχτυλα, δεν μπορούσε κάν να πιάσει το πιστόλι του, με ένα μάτι μόνο, έπρεπε να πυροδοτήσει τη βόμβα. Πήγε για το σκοπό αυτό στο διπλανό δωμάτιο, και επειδή η σύσκεψη του επιτελείου υπό τον Χίτλερ άρχισε νωρίτερα απ’ ότι ήταν προγραμματισμένο, αυτό ενέτεινε τον εκνευρισμό του και πυροδότησε μόνο τον ένα μηχανισμό, την άλλη βόμβα δεν την πήρε καν μαζί του. Σκέφτηκε ότι μία βόμβα αρκεί. Αλλά δεν ήταν αρκετή, διότι εκείνη την ημέρα η σύσκεψη του επιτελείου δεν έγινε στο καταφύγιο από μπετόν, αλλά σε ένα παράπηγμα’.

Η είδηση για την αποτυχία του εγχειρήματος βρήκε τον Φίλιπ φον Μπέζελαγκερ και την επίλεκτη μονάδα Ιππικού του Μπρέτ Λιτόφσκ καθ΄οδόν προς το Βερολίνο, όπου προορίζονταν να ενισχύσει τον έλεγχο της πρωτεύουσας από τους στασιαστές. Ο απεσταλμένος του αδερφού του έφερε το σύνθημα ‘όλοι στις παλιές τρύπες’

‘Αυτό σήμαινε ότι η ενέργεια δεν πέτυχε’ λέει ο Μπέζελαγκερ. ‘Δεν ήξερα ότι απέτυχε, το μόνο που ήξερα ήταν η συνέπεια, δηλαδή δεν μπορούμε να συνεχίσουμε για Βερολίνο. Έτσι τα μαζέψαμε ξανά και γυρίσαμε στο μέτωπο’.

Τις ημέρες που ακολούθησαν ο Φίλιπ φον Μπέζελαγκερ περίμενε τη σύλληψή του, αλλά οι περισσότεροι, περίπου 120, που ήξεραν τη δράση του εκτελέστηκαν μέσα στο 24ωρο στο αρχηγείο στρατού στο Μπέντλερμπλοκ και τις φυλακές του Πλέτσενζε. Κανένας δεν τον πρόδωσε.

Η στήριξη από τον κόσμο ήταν ανύπαρκτη, οι μάζες ήταν ακόμη με το Χίτλερ λέει ο Μπέζελαγκερ, ‘ξέραμε ότι οι Γερμανοί θα μας σκότωναν, πιστεύοντας ότι αν δεν σκοτώναμε το Χίτλερ θα κερδίζαμε τον πόλεμο και θα ήμασταν ακόμα στη Σιλεσία και την Πομερανία.

Αλλά εμείς γνωρίζαμε ότι κάθε μέρα πεθαίνουν και σκοτώνονται δεκάδες χιλιάδες, έγκλειστοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στρατιώτες. Μετά την 20η Ιουλίου σκοτώθηκαν 4,6 εκατομμύρια άνθρωποι. Πρίν από την 20η Ιουλίου 1,7 εκατομμύρια. Τα 4,6 εκατομμύρια δεν θα σκοτώνονταν. Και αυτό είχε σημασία’.

Ήταν μιά στάση συνεπής στην κλασσική παιδεία, που είχε ο γόνος αριστοκρατικής οικογένειας Φίλιπ Φράιχερ φον Μπέζελαγκερ. Στη Ρωσία, θυμάται, κουβαλούσε στη σέλα του αλόγου του τον Όμηρο και διάβαζε τα βράδια. Η κλασσική παιδεία του έδωσε έναν καθαρό κώδικα αρχών ‘για το τί πρέπει, και τί είναι ανεπίτρεπτο για έναν αξιωματικό’. Η οικογενειακή παράδοση του έδωσε την ‘αυτονομία, κόντρα στο ρεύμα’, συμπυκνωμένη στη λατινική ρήση πάνω από την είσοδο του σπιτιού του: ‘Ακόμη και αν όλοι οι άλλοι, όχι εγώ’. ‘et si omnes ego non’!

Γιώργος Παππάς (Μόναχο)