35 χρόνια από την ισλαμική επανάσταση

Το πολιτικό λεξιλόγιο στο Ιράν έχει αλλάξει το τελευταίο διάστημα. Ο Χασάν Ροχανί, ο νέος πρόεδρος της χώρας από το 2013, κάνει λόγο για «συνεργασία με τη Δύση» για «πρόοδο στη διαμάχη για το ατομικό πρόγραμμα» για «περισσότερη ελευθερία για τον ιρανικό λαό». Λόγια που ηχούν ευχάριστα στα αυτιά στο εξωτερικό. Ο ίδιος ο μετριοπαθής πολιτικός, όμως, θεωρείται αδύναμος πολιτικά στο εσωτερικό της χώρας και ανίκανος να τηρήσει πολλά από αυτά που υπόσχεται. Για όλα τα σημαντικά θέματα πρέπει προηγουμένως να συμβουλευθεί το Ανώτατο Θρησκευτικό Συμβούλιο. Αυτό προβλέπεται από το Σύνταγμα της χώρας, το οποίο φέρει της σφραγίδα του Χομεϊνί, του ηγέτη της ισλαμικής επανάστασης το 1979.

Η κατεύθυνση που θα έπαιρνε τότε η επανάσταση ήταν ακόμα ανοιχτή. Το κίνημα περιελάμβανε κομμουνιστές, εθνικιστές και θρησκευτικές δυνάμεις. Ο στόχος ήταν κοινός: έπρεπε να απομακρυνθεί ο Σάχης μετά από 25 χρόνια ηγεσίας. Θεωρούνταν η μαριονέτα της Ουάσινγκτον και ένας δικτάτορας στο εσωτερικό. Η ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και φτωχών είχε ανοίξει πολύ. Στην επαρχία εκατομμύρια Ιρανοί ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, την ώρα που μια ελίτ γύρω από το Σάχη ζούσε πλουσιοπάροχα.

Απέτυχε η συνεργασία φιλελευθέρων και μουλάδων

Ο συγγραφέας Μπάχμαν Νιρουμάντ, που ζει στο Βερολίνο, τονίζει ότι την επανάσταση τότε την έκανε κυρίως η μεσαία τάξη. Παράλληλα ο Χομεϊνί κατάφερε να ηγηθεί των θρησκευτικών ηγετών και ήταν ο πιο αυστηρός κριτής του Σάχη. Ζητούσε το τέλος της πολυτελούς ζωής της ελίτ και οι Ιρανοί τον ακολουθούσαν με πάθος.

Στην αρχή φαινόταν πως θα μπορούσε να υπάρξει μια συνεργασία μεταξύ των φιλελευθέρων και των μουλάδων. Την 1^η Φεβρουαρίου του 1979 επέστρεψε ο Χομεϊνί από το Παρίσι, όπου ήταν εξόριστος. Τέσσερις μέρες αργότερα διόρισε τον φιλελεύθερο πολιτικό Μεχντί Μπαζαργκάν ως μεταβατικό πρωθυπουργό. Πολύ γρήγορα έγινε όμως σαφές πως οι διαφορές μεταξύ του κλήρου και των φιλελεύθερων δυνάμεων ήταν πολύ μεγάλες. Οι οπαδοί του Χομεϊνί κυνήγησαν με μένος τους οπαδούς του Σάχη και γρήγορα μετέτρεψαν το καθεστώς σε θεοκρατικό.

«Eνα δώρο εξ ουρανού» o πόλεμος Ιράν-Ιράκ

Τον Ιανουάριο του 1980, δύο μήνες μετά την επέμβαση στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη, ο λαός εξέλεξε τον Αμπολχασάν Μπανισάντρ ως νέο πρόεδρο της χώρας. Ένας σκληρός αντίπαλος του Χομεϊνί, ο οποίος έκανε λόγο για μια δικτατορία των θρησκευτικών ηγετών. Τότε, όπως θυμάται ο ιρανός συγγραφέας Μπάχμαν Νιρουμάντ, ήρθε ο πόλεμος Ιράκ-Ιράν, «ένα δώρο εξ ουρανού» όπως το χαρακτήρισε ο Χομεϊνί.

Το Σεπτέμβριο του 1980 ο Σαντάμ Χουσεΐν, βαριά εξοπλισμένος από τους Αμερικανούς, επιτέθηκε στο Ιράν. Οχτώ χρόνια διήρκεσε αυτός ο αιματηρός πόλεμος. Στρατιωτικά δεν νίκησε κανείς. Τουλάχιστον ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Πολιτικά, όμως, ευνοήθηκαν οι μουλάδες, διότι επικρατούσε η πεποίθηση πως αυτοί μπορούσαν να διώξουν τον εχθρό.

Μέχρι και σήμερα λίγα πράγματα έχουν αλλάξει στο Ιράν. Τα νήματα συνεχίζει να τα κινεί η θρησκευτική ηγεσία.

Tomas Latschan / Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής