Τα σωσίβια του Άι Γουέι Γουέι από τη Λέσβο

Η Gendarmenmarkt στο κέντρο του Βερολίνου είναι ίσως η ωραιότερη πλατεία της πόλης. Σε αυτόν τον χώρο του γερμανικού κλασικισμού βρίσκονται στη μια πλευρά η Γερμανική Μητρόπολη και στην άλλη η Γαλλική Μητρόπολη ενώ στη μέση δεσπόζει το κτήριο του Κονσέρτχαουζ που σχεδίασε ο διασημότερος αρχιτέκτονας του νεοκλασικισμού στην Πρωσία, Κάρλ Φρίντριχ Σίνκελ.

Από τη Δευτέρα οι έξι κίονες της επιβλητικής πρόσοψης αυτού του κτηρίου καλύπτονται με περίπου 2000 σωσίβια και σωστικά γιλέκα τα οποία φορούσαν πρόσφυγες και τα εγκατέλειψαν μόλις έφτασαν στη Λέσβο. Στις αρχές Φεβρουαρίου ο δήμαρχος του νησιού, Σπύρος Γαληνός, τα διέθεσε στον κινέζο καλλιτέχνη Άι Γουέι Γουέι, ο οποίος τα μετέφερε στο Βερολίνο για να τα χρησιμοποιήσει στην εγκατάστασή του στο Κονσέρτχαουζ. Με αυτόν τον τρόπο ο Άι Γουέι Γουέι θέλει να στρέψει το ενδιαφέρον στην τύχη πολλών προσφύγων που πνίγηκαν στην προσπάθεια τους να έρθουν στην Ευρώπη.

Έκκληση για βοήθεια από τη Σαρλίζ Θερόν

Η πρωτοβουλία για το έργο ανήκει στην φιλανθρωπική οργάνωση Cinema for Peace (Κινηματογράφος για την Ειρήνη), η οποία κάλεσε τον Άι Γουέι Γουέι να συμβάλει με μια καλλιτεχνική παρέμβαση στο πλαίσιο της ετήσιας εκδήλωσης της οργάνωσης στο Κονσέρτχαουζ. Εκτός από τη συγκέντρωση χρημάτων που προορίζονται για φιλανθρωπικά έργα, στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Δευτέρας, απονεμήθηκαν και βραβεία για ταινίες οι οποίες έχουν ως θέμα το περιβάλλον, τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και την προσφυγική κρίση. Η προγραμματισμένη ζωντανή σύνδεση με τον Άι Γουέι Γουέι που βρισκόταν στη Λέσβο ακυρώθηκε για τεχνικούς λόγους. Όμως οι καλεσμένοι δέχθηκαν το κάλεσμα των διοργανωτών να συμμετέχουν και αυτοί σε μια δραστηριότητα που προετοίμασε ο Άι Γουέι Γουέι, διαθέτοντας 500 θερμικές κουβέρτες όπως αυτές που δίνονται στους πρόσφυγες όταν κατεβαίνουν από τις βάρκες. «Δεν είστε αναγκασμένοι να το κάνετε αλλά αν θέλετε να δείξετε την αλληλεγγύη σας στους ανθρώπους που διακινδύνευσαν της ζωή τους για να φτάσουν στις ακτές της Λέσβου τότε σκεπαστείτε με αυτές τις κουβέρτες. Τη φωτογραφία θα την στείλουμε στον Άι Γουέι Γουέι στη Λέσβο» παρότρυνε ο παρουσιαστής της εκδήλωσης τους θεατές, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν. Η αίθουσα του Κονσέρτχαουζ σε λίγα μόνο δευτερόλεπτα τυλίχτηκε στο χαρακτηριστικό χρυσό χρώμα που έχουν οι θερμικές κουβέρτες.

Μεταξύ των γνωστών ονομάτων του κινηματογράφου που συμμετείχαν στην εκδήλωση ήταν και η νοτιοαφρικανή ηθοποιός Σαρλίζ Θερόν. Ερωτηθείσα από τους δημοσιογράφους να σχολιάσει το αυξανόμενο αρνητικό κλίμα απέναντι στους πρόσφυγες στην Ευρώπη η Σαρλίζ Θερόν είπε ότι «είναι λυπηρό όλα αυτά που συμβαίνουν τώρα στη Συρία και η φυγή τόσων πολλών προσφύγων. Σίγουρα, αυτό προκαλεί επιβαρύνσεις για τους Ευρωπαίους. Όμως εδώ πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι χρειάζονται υποστήριξη και τους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε. Είναι αδιανόητο να μη βλέπουμε στον κάθε έναν από αυτούς τους ανθρώπους τον εαυτό μας».

Αντιδράσεις για το έργο του Άι Γουέι Γουέι

Σε ό,τι αφορά την καλλιτεχνική εγκατάσταση του Άι Γουέι Γουέι οι αντιδράσεις δεν είναι ενιαίες. Ο γνωστός γερμανός ηθοποιός Γιαν Γιόζεφ Λίφερς συγκαταλέγεται σε αυτούς που βλέπουν με θετικό μάτι το έργο, όπως δήλωσε στη Deutsche Welle. «Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από εικόνες για να κατανοήσουν το τι γίνεται. Βοηθάνε βέβαια και οι λέξεις αλλά περισσότερο οι εικόνες. Μπορείς ως δημοσιογράφος να περιγράψεις την ωμή απάνθρωπη αλήθεια όπως είναι ή ως καλλιτέχνης να δημιουργήσεις μια νέα εικόνα, να βρεις μια πρωτότυπη έκφραση για αυτό που θέλεις να πεις. Αυτό έκανε ο Άι Γουέι Γουέι».

Την ίδια στιγμή που στο Κονσέρτχαουζ πραγματοποιούνταν η εκδήλωση, μπροστά από το κτήριο είχε συγκεντρωθεί αρκετός κόσμος και παρατηρούσε την εγκατάσταση. Ανάμεσα τους ήταν και ένας ηλικιωμένος γερμανός ο οποίος ενημερώθηκε για την εικαστική παρέμβαση από την τηλεόραση. Αν και το βρίσκει σημαντικό και αναγκαίο το έργο του Άι Γουέι Γουέι, δεν τρέφει αυταπάτες ότι «αυτοί που είναι ενάντια στους πρόσφυγες, δεν πρόκειται να αλλάξουν γνώμη, παρότι που ελπίζω ότι το έργο θα έχει κάποια θετική επίδραση. Το βρίσκω πάντως πρωτότυπο και ο χώρος είναι καλά επιλεγμένος – το βλέπουν πολλοί άνθρωποι».

Αντιθέτως, ολότελα αρνητικά εκφράστηκε η καλλιτέχνης Μπο-Γιούνγκ από τη Νότιο Κορέα που ζει στο Βερολίνο: «Το θεωρώ ως το χειρότερο έργο του Άι Γουέι Γουέι. Είναι πολύ επιφανειακό και αντιμετωπίζει το προσφυγικό πρόβλημα με θεαματικό τρόπο - το αγγίζει αλλά δεν το πραγματεύεται. Τα σωσίβια και τα σωστικά γιλέκα είναι μεν ένα μέσο που χρησιμοποίησαν οι πρόσφυγες, αλλά δεν εξηγούν τα αίτια της φυγής».

Ανάμεσα στους περαστικούς που είχαν σταθεί μπροστά από το Κονσέρτχαουζ και παρατηρούσαν την εγκατάσταση του Άι Γουέι Γουέι ήταν και οι τρεις νεαροί Σύροι Σαλάχ, Μπασάρ και Ομάρ. Σε αντίθεση με τον Ομάρ ο οποίος έχει έρθει ως φοιτητής στη Γερμανία, οι άλλοι δύο έχουν έρθει τους τελευταίους μήνες ως πρόσφυγες μέσω Ελλάδας. «Από τη Σμύρνη στη Σάμο πέρασε ο Σαλάχ, από τη Μυτιλήνη ο Μπασάρ» λέει ο Ομάρ. Τα σωσίβια στους κίονες του συναυλιακού κέντρου τα γνωρίζουν καλά. «Και εμείς τα φορούσαμε στο ταξίδι μας στη θάλασσα» θυμάται ο Μπασάρ. Αναφορικά με το έργο του Άι Γουέι Γουέι, και οι τρεις είναι της άποψης ότι «είναι καταπληκτικό».

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο