Τα σενάρια για τη συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν

Οι προσωπικές επαφές ανάμεσα στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Βλάντιμιρ Πούτιν δεν απουσιάζουν: Από την αρχή του χρόνου οι πρόεδροι της Τουρκίας και της Ρωσίας συναντήθηκαν προσωπικά δύο φορές και έχουν τηλεφωνηθεί πολλές περισσότερες. Πάντα το θέμα συζήτησης είναι η κατάσταση στη βόρεια Συρία. Η κατάσταση όμως είναι τόσο δραματική, όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν. Μετά τη νέα κλιμάκωση με τις επιθέσεις του συριακού στρατού στην επαρχία του Ιντλίμπ και το θάνατο πάνω από 30 τούρκων στρατιωτών παρατηρητές στη Ρωσία κάνουν λόγο για μια τομή στις ρωσοτουρκικές σχέσεις.

Προσπάθειες προσέγγισης

Αρχικά ο σχεδιασμός της συνάντησης ήταν διαφορετικός. Θα συμμετείχαν και η καγκελάριος Μέρκελ και ο γάλλος πρόεδρος Μακρόν. Αλλά η Ρωσία έδειξε συγκρατημένη στάση και φαίνεται ότι οι δύο ηγέτες θα ήθελαν να προσπαθήσουν καταρχήν μόνοι τους. Την ώρα που ο τούρκος πρόεδρος υιοθετεί τελευταία πολεμοχαρή ρητορική και ενισχύει την παρουσία του στρατού του στη βόρεια Συρία, η Μόσχα εμφανίζεται φειδωλή σε αντιδράσεις. Ο Πούτιν δεν κάνει δημόσιες δηλώσεις, ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ εκδηλώνει τη λύπη του για την στρατιωτική κλιμάκωση και ορκίζεται στο όνομα του σεβασμού των συμφωνιών στο Σότσι από το 2018. Τότε οι δύο πρόεδροι συμφώνησαν να δημιουργήσουν ζώνη ασφαλείας στο Ιντλίμπ. Όμως οι συμφωνίες δεν τηρήθηκαν σε όλη τους την κλίμακα. Οι Τούρκοι επέκριναν τις συριακές επιχειρήσεις στο Ιντλίμπ, η κυβέρνηση ζήτησε την αποχώρηση των συριακών δυνάμεων. Και η Ρωσία από την πλευρά της κατηγόρησε την Τουρκία, ότι στην επαρχία υποστηρίζει τρομοκρατικές ομάδες.

Στη σημερινή συνάντηση Πούτιν και Ερντογάν θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν τις γενεσιουργούς αιτίες και τις επιπτώσεις της κρίσης και να λάβουν μέτρα  για την επίλυσή της, όπως δήλωσε χθες ο Ντμίτρι Πσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου. «Και οι δύο πλευρές δείχνουν ενδιαφέρον να σταματήσουν οι συγκρούσεις και η βία, ιδιαίτερα η Άγκυρα» υποστηρίζει ο Τιμούρ Αχμετόφ, εμπειρογνώμων στη ρωσική δεξαμενή σκέψης με την επωνυμία «Συμβούλιο για τις Εξωτερικές Σχέσεις», που έχει έδρα τα Μόσχα. «Γι αυτό πιστεύω ότι οι δύο πρόεδροι θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν μια νέα εκεχειρία. Όπως υποθέτει, η συνάντηση θα είναι το πρώτο βήμα για διπλωματικές συζητήσεις, ακόμη και προς την κατεύθυνση ενός πιθανού συμβιβασμού.

Τα σενάρια

Πως θα είναι αυτός ο συμβιβασμός; Ο συριακός στρατός δεν θα μπορούσε να αποσυρθεί στη διαχωριστική γραμμή που προβλέπουν οι συμφωνίες του Σότσι, αλλά η Δαμασκός θα μπορούσε να σταματήσει τη χρήση βαρέων όπλων. Σε ένα δε επόμενο διαπραγματευτικό γύρο, θα μπορούσαν να καθοριστούν τα σύνορα μιας τουρκικής ζώνης ασφαλείας για προσφυγικούς καταυλισμούς και με τουρκικές αρμοδιότητες, όπως περιορισμένη χρήση της αεροπορίας σε ένα μόνο τμήμα της ζώνης αυτής. Όλα αυτά είναι πιθανότητες για ένα καλό σενάριο.

Ο Τιμούρ Αχμάνοφ, όπως και πολλοί άλλοι ρώσοι συνάδελφοί του, δεν πιστεύουν στο πολύ κακό σενάριο, δηλαδή στην άμεση σύγκρουση ανάμεσα στην πυρηνική δύναμη, όπως είναι η Ρωσία, και σε ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. «Τόσο μακριά καμιά πλευρά δεν θα το αφήσει να φτάσει, αλλά ίσως περιορισμένα  επεισόδια μέτριας έντασης, όπως το 2015, είναι πιθανόν να γίνουν» υποστηρίζει. Τότε τουρκικά στρατιωτικά αεροπλάνα κατέρριψαν ένα ρωσικό βομβαρδιστικό στα τουρκοσυριακά σύνορα, με αποτέλεσμα η Συρία να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας και να πλήξει σοβαρά οικονομικούς τομείς, όπως ο τουρισμός και η γεωργία. Αλλά μετά από μερικούς μήνες οι εντάσεις καταλάγιασαν.

Μετά από τις επιτυχίες του συριακού στρατού που στηρίζει η ρωσική αεροπορία, η Ρωσία αισθάνεται προφανώς σε θέση ισχύος στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Η Μόσχα θεωρεί ότι έχει το πάνω χέρι σε ένα πιθανό σενάριο κλιμάκωσης των οικονομικών κυρώσεων. Παρόλα αυτά οι παρατηρητές, όπως η Μαριάνα Μπελένσκαγια, εφιστούν την προσοχή στο ενδεχόμενο η Μόσχα να βρεθεί ενώπιον της μεγαλύτερης πρόκλησης στην εξωτερική της πολιτική. «Η σημερινή κρίση δείχνει για άλλη μια φορά πόσο κακή συνεννόηση έχουν Μόσχα και Άγκυρα», επισημαίνει σε ανάλυσή της η ειδική σε θέματα Εγγύς Ανατολής που εργάζεται στο κέντρο Cernegie στη Μόσχα. Άποψή της είναι ότι η δομή της ρωσικής πολιτικής στο συριακό, που με τόση δυσκολία έστησε η Μοσχα, δείχνει σημάδια διάλυσης. Ίσως ο πρόεδρος Πούτιν να κέρδισε τον πρώτο γύρο, με το να αναγκάσει τον «καλό του φίλο Ρετζέπ» να πάει στη Μόσχα για διαπραγματεύσεις, αλλά αυτό δεν είναι παρά μόνο το προοίμιο.

Ρόμαν Γκονσαρένκο

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου