Πώς τιμωρείται η χρήση ναζιστικών συμβόλων στη Γερμανία;

Στο δημοφιλές γερμανικό βιντεοπαιχνίδι Wolfenstein II oι σβάστικες που εμφανίζονταν σε κάποιες σκηνές αντικαταστάθηκαν από τριγωνικά σύμβολα. Ο πρωταγωνιστής-δικτάτορας «Ηerr Heiler» παραπέμπει στον Χίτλερ, χωρίς όμως το χαρακτηριστικό μουστάκι. Μέχρι πρόσφατα η ανεξάρτητη υπηρεσία για τον έλεγχο λογισμικών με ψυχαγωγικό περιεχόμενο στη Γερμανία (USK), στα οποία συγκαταλέγονται τα βιντεοπαιχνίδια, δεν επέτρεπε τη χρήση ναζιστικών συμβόλων, συμπεριλαμβανομένου και του προσώπου του Χίτλερ. Την περασμένη εβδομάδα όμως αποφάσισε να άρει τη γενική απαγόρευση, διατηρώντας όμως την υποχρέωση προηγούμενης έγκρισης της αρχής σε περίπτωση που ζητείται η χρήση ναζιστικών συμβόλων για νόμιμους λόγους σε κάποιο software.

H προβολή ναζιστικών συμβόλων στη Γερμανία είναι σύνθετη υπόθεση. «Οι περισσότερες χώρες δεν ποινικοποιούν την προβολή ναζιστικών συμβόλων» αναφέρει στη DW o Γερμανός δικηγόρος Κρίστια Σόλμεκε. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία στη Γερμανία, η σβάστικα και τα σύμβολα του παλαιογερμανικού αλφαβήτου που χρησιμοποιούσαν τα SS θεωρούνται «σύμβολα αντισυνταγματικών οργανώσεων». Η δημόσια προβολή τους, όπως και η πώληση αντικειμένων που τα φέρουν, απαγορεύεται. Ο ναζιστικός χαιρετισμός και το «Ηeil Hitler» απαγορεύονται επίσης σε δημόσιους χώρους. Εντούτοις σύμφωνα με τον γερμανικό Ποινικό Κώδικα τα ναζιστικά σύμβολα μπορούν κατ´ εξαίρεση να χρησιμοποιούνται δημόσια όταν εξυπηρετούν εκπαιδευτικούς, ερευνητικούς, επιστημονικούς, δημοσιογραφικούς, ιστορικούς ή καλλιτεχνικούς σκοπούς. Έτσι για παράδειγμα η ταινία Inglourious Basterds του Ταραντίνο ακόμη κι αν προβάλλει σε κάποια σημεία σβάστικες και άλλα ναζιστικά σύμβολα, επετράπη να κυκλοφορήσει στη Γερμανία.

Τα ναζιστικά σύμβολα στα ηλεκτρονικά μέσα

Ωστόσο ακόμη δεν είναι σαφές αν η εξαίρεση που ισχύει για τα καλλιτεχνικά έργα μπορεί να επεκταθεί και στα βιντεοπαιχνίδια. Μέχρι σήμερα παραμένει βέβαια αμφίβολο κατά πόσο τα βιντεοπαιχνίδια θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως οι ταινίες ή οι σειρές. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια αποτελούν τέχνη, ενώ άλλοι εκτιμούν ότι θα πρέπει να υπόκεινται σε διαφορετική μεταχείριση λόγω του διαδραστικού τους χαρακτήρα. Μέχρι σήμερα το ζήτημα αυτό παραμένει στη Γερμανία ανοιχτό.

Αλλά τι συμβαίνει επίσης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Το ανέβασμα στα social media μια φωτογραφίας πχ. με σβάστικα θεωρείται παράνομη. Τον Μάρτιο ένας 45χρονος τιμωρήθηκε με τρίμηνη φυλάκιση επειδή πόσταρε κατ' εξακολούθηση φωτογραφίες μασκοφόρου άνδρα με ναζιστικού περιεχομένου τατουάζ. Ωστόσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να υπάρξουν εξαιρέσεις. Όταν με αφορμή τις αυστριακές εκλογές του 2016 μια γερμανική σατιρική εκπομπή πόσταρε στη σελίδα της στο Facebook ένα σνίτσελ σε σχήμα σβάστικας, αυτό θεωρήθηκε σάτιρα «σε εξεζητημένη μορφή». Πάντως δεν θεωρήθηκε ότι προσβάλλει τα συνταγματικά ήθη.

«Γκρίζες ζώνες» στη γερμανική νομοθεσία

Αν και απαγορεύεται η δημόσια προβολή συμβόλων του ναζισμού, επιτρέπεται η ιδιωτική κατοχή τους. Έτσι είναι νόμιμο να έχει κάποιος στο κελάρι του ναζιστικά ενθύμια, από την άλλη όμως είναι παράνομο να υψώνει μια σημαία με τη σβάστικα στο παράθυρό του, σε κοινή θέα –βέβαια μερίδα ειδικών θεωρούν ότι ούτε αυτό είναι παράνομο. Το ζήτημα της πώλησης ναζιστικών αντικειμένων είναι ακόμη πιο σύνθετο. Γενικά απαγορεύεται, εκτός αν ο πωλητής καλύπτει τα αντισυνταγματικά, ναζιστικά σύμβολα που εκτίθενται δημοσίως. Επίσης είναι νόμιμο το εμπόριο για αντίκες που κατασκευάστηκαν μέχρι το 1945, αλλά απαγορεύεται η πώληση αυθεντικών ναζιστικών στρατιωτικών στολών εκείνης της εποχής.

Στη Γερμανία τα δικαστήρια είναι αυτά που αποφασίζουν τελικά αν η χρήση ναζιστικών συμβόλων επιτρέπεται κατά περίπτωση, επειδή εξυπηρετεί κάποιον εκπαιδευτικό, δημοσιογραφικό, καλλιτεχνικό κλπ σκοπό. Ωστόσο οι «γκρίζες ζώνες» στο νομικό πεδίο είναι πολλές και συχνά οι αποφάσεις γερμανικών δικαστηρίων στο πεδίο αυτό είναι αντιφατικές. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ο Γερμανικός Κώδικας ορίζει ποινή φυλάκισης μέχρι και τρία χρόνια για προβολή ναζιστικών συμβόλων, ενώ η δημόσια υποκίνηση σε μίσος μπορεί να οδηγήσει σε φυλάκιση μέχρι και πέντε χρόνια. Το ίδιο ισχύει και για την άρνηση του Ολοκαυτώματος.

Μάρα Μπίρμπαχ / Δήμητρα Κυρανούδη