Ο Πικάσο στην εποχή του MeToo

Το πορτρέτο «Η Ντόρα Μάαρ και ο μινώταυρος» χρονολογείται από το 1936. Δείχνει πως το τέρας με κεφάλι ανθρώπου και σώμα ταύρου βιάζει μια γυναίκα. Στην ελληνική μυθολογία το τέρας τρώει τα παιδιά αλλά στην περίπτωση του Πικάσο κακοποιεί σεξουαλικά την Ντόρα Μάαρ, τη μούσα και τότε ερωμένη του. Ρητά του Ισπανού καλλιτέχνη όπως: «Για μένα υπάρχουν μόνο δύο τύποι γυναικών: οι θεές και τα πατάκια πόρτας», σήμερα στην εποχή του MeToo, θα προκαλούσαν κύματα οργής.

Η φαλλοκρατική και σεξιστική αντιμετώπιση των γυναικών από τον Πικάσο είναι γνωστό τοις πάσι. Πολλά βιβλία και άρθρα έχουν δημοσιευτεί επί του θέματος. Ωστόσο η άποψη για τον Ισπανό ζωγράφο μετά την εμφάνιση του κινήματος MeToo άλλαξε. Πρέπει κανείς να αναρωτηθεί πώς μπορεί να παρουσιαστεί σήμερα ο Πικάσο, λέει η  Σεσίλ Ντεμπρέ διευθύντρια του Μουσείου Πικάσο του Παρισιού. Όταν ανέλαβε τα καθήκοντα της, διαπίστωσε ότι η αύρα του Πικάσου είχε εξασθενίσει, ειδικά στους ακαδημαϊκούς κύκλους και μεταξύ των νέων, ανέφερε η ίδια μιλώντας στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Η Ντεμπρέ διορίστηκε επικεφαλής του ιδρύματος του Παρισιού στα τέλη του 2021. «Ο Πικάσο όχι μόνο επιδείκνυε την αρρενωπότητα του, αλλά αντιπροσώπευε και την πράξη της αγάπης, χρησιμοποιώντας συχνά ως μοντέλο τις γυναίκες της ζωής του», εξηγεί. Συνέλαβε τον μύθο του Μινώταυρου και σκηνοθέτησε την σεξουαλική ικανότητα. Σήμερα όμως αυτή η βιογραφική πτυχή αμφισβητείται. Πριν από λίγες εβδομάδες έγινε ένα συνέδριο στη Λυών με θέμα: «Πώς μπορεί να προβληθεί σήμερα ο Πικάσο;»

Επανεξέταση των έργων του Πικάσο

Όπως πολλά μουσεία, έτσι και το Μουσείο Πικάσο στο Παρίσι με αφορμή τα 50 χρόνια από το θάνατό του στις 8 Απριλίου διοργανώνει σειρά εκδηλώσεων.  . Ωστόσο εκτός από μια χρονολογική έκθεση των σημαντικών έργων του, το πρόγραμμα περιλαμβάνει και δύο εκθέσεις σύγχρονων καλλιτεχνών που ερμηνεύσουν εκ νέου το έργο του Πικάσο. Με αυτόν τον τρόπο η Αφροαμερικανίδα Φέιθ Ρίνγκολντ αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στις διακρίσεις των μαύρων γυναικών και ο Πιέρ Μουανιάρ ασχολείται με τα ερωτικά σχέδια του Πικάσο.  

Ο Ισπανός καλλιτέχνης, γεννήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1881 στη Μάλαγα και πέθανε σε ηλικία 91 ετών στο Μουζέν της νότιας Γαλλίας. Κατέχει εξαιρετικά σημαντική θέση στην ιστορία της τέχνης του 20ου αιώνα. Αποτέλεσε τον ιδρυτή του κυβισμού ενώ υπήρξε και σπουδαίος διαμορφωτής του σουρεαλισμού. Άφησε πίσω του ένα πολυδιάστατο έργο αποτελούμενο από πίνακες ζωγραφικής, σκίτσα, γλυπτά και κεραμικά. Τα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνουν τους πίνακες «Οι δεσποινίδες της Αβινιόν» και η «Γκερνίκα». Το έργο του διάσημου καλλιτέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις πολυάριθμες γυναίκες του καθώς αποτελούσαν μούσες του. Από μάλλον ήρεμες συνθέσεις στις αρχές της κάθε σχέσης μέχρι παραμορφωμένες φιγούρες συνήθως στο τέλος των σχέσεων.

Από τις επτά γυναίκες που μοιράστηκαν επισήμως τη ζωή του, δύο αυτοκτόνησαν και δύο υπέφεραν από κατάθλιψη. Η μόνη που κατάφερε να τον αφήσει ήταν η Μαρί Τερέζ Ουολτέρ, η οποία εξέδωσε ένα βιβλίο το 1965 με τίτλο «Η ζωή με τον Πικάσο». Στο βιβλίο περιγράφει τον ίδιο ως ένα κυκλοθυμικό άνδρα που έκανε δύσκολη τη ζωή όσων την μοιράζονταν μαζί του. «Κάθε φορά που αλλάζω γυναίκα, πρέπει να καίω την προηγούμενη. Έτσι θα την ξεφορτωθώ. Δεν θα είναι όλες εκεί για να κάνουν πολύπλοκη τη ζωή μου», λέει η ιστορικός τέχνης Ζούλι Μποζάκ αναφερόμενη στον Πικάσο στη σειρά podcast που ξεκίνησε η ίδια το 2019 για την τέχνη και τον φεμινισμό.

Συσχετισμός του έργου του Πικάσο με τον φεμινισμό

Ο προβληματισμός για τον Πικάσο και η φεμινιστική ή γυναικεία άποψη του έργου του είναι μια εξαιρετικά επίκαιρη συζήτηση που δεν πρέπει να γελοιοποιηθεί, εξήγησε ο διευθυντής του Μουσείου Πικάσο στη Βαρκελώνη Εμμανουέλ Γκούγκον μιλώντας στον γαλλικό ραδιοφωνικό σταθμό «France Info». Δεν πιστεύει ότι ο Πικάσο ήταν βίαιος απέναντι στις γυναίκες. Εννοείται όμως ότι ήταν ένας άνθρωπος της εποχής του, Ανδαλουσιανός και αναμφίβολα πολύ σαγηνευτικός.

Τον Ιούνιο του 2021 στο Μουσείο Πικάσο της Βαρκελώνης, νεαρές φοιτήτριες της σχολής Καλών Τεχνών προκάλεσαν αίσθηση όταν εμφανίστηκαν μπροστά από τα έργα του καλλιτέχνη φορώντας μπλουζάκια που έγραφαν «Πικάσο – Επιτιθέμενος σε Γυναίκες». Από τότε ο Γκούγκον οργανώνει όλο και περισσότερα σεμινάρια και συνέδρια, στα οποία εξετάζεται εκ νέου το έργο του καλλιτέχνη. Μια παρόμοια διαμαρτυρία πραγματοποιήθηκε το 2018 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA). Η καλλιτέχνιδα και ακτιβίστρια Έμμα Σουλκόβιτς, για την οποία ο Πικάσο τεμάχισε το γυναικείο σώμα στους κυβιστικούς πίνακες του, παρουσιάστηκε ημίγυμνη και με ζωγραφισμένους αστερίσκους σε όλο της το σώμα μπροστά από πίνακα «Οι δεσποινίδες της Αβινιόν».

Σαμπίνε Γκλάουμπιτς,dpa

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου