Ο αγώνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Ο απολογισμός για το 2012 παρουσιάστηκε την Πέμπτη στο Στρασβούργο. Το δικαστήριο είναι αρμόδιο για την τήρηση της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τα 47 κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης και την εκδίκαση κάθε σχετικής προσφυγής, την οποία δικαιούται να καταθέσει όποιος θεωρεί ότι παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματά του. Για πρώτη φορά ο αριθμός των προσφυγών μειώθηκε αισθητά το 2012, φτάνοντας τις 128.000 έναντι 151.000 το 2011. Ο φόρτος εργασίας παραμένει για τους δικαστές του Στρασβούργου, αλλά ο πρόεδρος του δικαστηρίου Ντην Σπίλμαν εμφανίζεται αισιόδοξος: «Αυτή η θετική εξέλιξη οφείλεται στην εντατική δουλειά του δικαστηρίου και του νέου τμήματός του που ʽφιλτράρει᾽ τις υποθέσεις, εξετάζοντας το ʽπαραδεκτό᾽ κάθε προσφυγής». Πρόκειται για ένα μονομελές τμήμα, που εξετάζει εν τάχει τις προσφυγές σε ένα πρώτο στάδιο αποδοχής τους. Η ίδρυσή του κατέστη δυνατή μόλις πέρσι, όταν ξεπεράστηκαν οι σχετικές αντιρρήσεις της Ρωσίας.

Οι μόνιμοι «στόχοι» του δικαστηρίου  

Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, έτσι και το 2012 λίγες ήταν οι χώρες που  μονοπωλούσαν τις περισσότερες υποθέσεις, επισημαίνει ο Σπίλμαν: «Σε τέσσερις χώρες, δηλαδή Ρωσία, Τουρκία, Ιταλία και Ουκρανία, συγκεντρώνεται το 50% των υποθέσεων ή και μεγαλύτερο ποσοστό». Σε παλαιότερη συνέντευξή του με την Deutsche Welle ο Σπίλμαν επεσήμανε ότι η ευθύνη για την τήρηση της Ευρωπαϊκής Συνθήλκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανήκει πρωτίστως στα κράτη-μέλη. Γι αυτό, οι δικαστές του Στρασβούργου βρίσκονται σε συνεχή επαφή με τα εθνικά συνταγματικά δικαστήρια στα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης- για παράδειγμα στη Ρωσία, αλλά και στην Τουρκία.

Ειδικά στην Τουρκία ο Σπίλμαν βλέπει σημαντική βελτίωση: «Πριν από δέκα, δεκαπέντε χρόνια ασχολούμαστε με κατάφωρες παραβιάσεις της απαγόρευσης των βασανιστηρίων, ενώ σήμερα μας απασχολούν περισσότερο οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης και η προστασία της ιδιοκτησίας. Έχουμε λοιπόν μία αξιοσημείωτη εξέλιξη στην περίπτωση της Τουρκίας, η οποία πιστεύω ότι καταβάλλει σημαντική προσπάθεια να υλοποιήσει πλήρως την απαγόρευση των βασανιστηρίων. Δεν έχουν επιλυθεί όλα τα προβλήματα, αλλά η εξέλιξη είναι θετική».
 

Εν αναμονή απόφασης για την Γ.Τιμοσένκο
 

Μία από τις πολύκροτες υποθέσεις που έχουν απασχολήσσει το δικαστήριο ήταν η προσφυγή της Γιούλια Τιμοσένκο. Η πρώην πρωθυπουργός της Ουκρανίας καταδικάστηκε στη χώρα της σε ποινή φυλάκισης για κατάχρηση εξουσίας, αλλά πολλοί υποστηρίζουν ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για δίωξη με πολιτικά κίνητρα. Γι αυτό η Τιμοσένκο προσέφυγε στο δικαστήριο του Στρασβούργου. Ο Ντην Σπήλμαν δεν θέλει να αποκαλύψει πότε ακριβώς θα εκδοθεί η απόφαση και αν θα δικαιωθεί η Ουκρανή πολιτικός. Όπως δηλώνει χαρακτηριστικά «για υπόθεση που εκκρεμεί, δεν μπορώ να δώσω κανένα στοιχείο. Σύντομα όμως θα γίνει κι αυτό».

Μερικά κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν αυξήσει τη χρηματοδότησή τους προς το δικαστήριο, γεγονός που ο πρόεδρός του θεωρεί εξαιρετικά θετικό. Δεν λείπουν όμως και οι χώρες που φαίνονται απρόθυμες να το στηρίξουν- για παράδειγμα η Μ.Βρετανία θεωρεί ότι το δικαστήριο του Στρασβούργου ασκεί υπερβολική επιρροή στις εθνικές έννομες τάξεις. Βρετανοί ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα είχαν μάλιστα δηλώσει το 2012 ότι θα αναλάβουν εκστρατεία για να ψαλιδίσουν τις αρμοδιότητές του. Ο Ντην Σπήλμαν τα αντιμετωπίζει όλα αυτά με ψυχραιμία: «Αν βελτιώθηκε η σχέση μας με τη Βρετανία; Νομίζω ότι οι βρετανικές αρχές πρέπει να απαντήσουν το ερώτημα αυτό, αν δηλαδή έχουν αλλάξει την εικόνα που έχουν για το δικαστήριο. Κατά τη γνώμη μου οι αιτιάσεις τους είναι υπερβολικές».

Daphne Grathwohl / Γιάννης Παπαδημητρίου
Υπεύθ. σύνταξης  Σπύρος Μοσκόβου