Ντονιάνα: Ένας επίγειος παράδεισος σε κίνδυνο

Την περασμένη εβδομάδα η περιφέρεια της Ανδαλουσίας στην Ισπανία ανακοίνωσε τη διεύρυνση της επιτρεπόμενης έκτασης για τις καλλιέργειες φράουλας, του «βασιλικού φρούτου» που απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού. Ωστόσο πολλοί είναι αυτοί που διαμαρτύρονται για αυτήν την απόφαση: περιβαλλοντολόγοι και UNESCO κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, η Ε.Ε. απειλεί με κυρώσεις και η ισπανική κυβέρνηση αντιδρά επίσης. Ο λόγος είναι ότι ακριβώς δίπλα στην περιοχή της Ανδαλουσίας υπάρχει το Εθνικό Πάρκο Ντονιάνα, ένας υδροβιότοπος και μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ο οποίος εδώ και καιρό αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα λειψυδρίας

«Η Ντονιάνα θα παραμείνει ανέγγιχτη!», δήλωσε ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, επαναλαμβάνοντας την αντίθεσή του με την επέκταση των καλλιεργειών φράουλας και επισημαίνοντας πως «οι επιστήμονες, η UNESCO, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και η ισπανική και ευρωπαϊκή νομολογία συμφωνούν πως αυτό το σκάνδαλο πρέπει να σταματήσει».

Κατά το Σαββατοκύριακο, η διαμάχη κορυφώθηκε. Η διοίκηση της Ανδαλουσίας άφησε να εννοηθεί ότι η Μαδρίτη εξέταζε το ενδεχόμενο να θέσει την περιοχή υπό αναγκαστική διαχείριση, όπως έχει συμβεί μόνο μία φορά στο παρελθόν στην ισπανική δημοκρατία, όταν στα τέλη του 2017 είχε εφαρμοστεί στην Καταλονία λόγω του κινήματος υπέρ της ανεξαρτητοποίησης. Ωστόσο ο εκπρόσωπος του ισπανικού υπουργείου Εσωτερικών, Πέδρο Φερνάντες, διέψευσε το εν λόγω σενάριο. Η Μαδρίτη πάντως δεν θα παραμείνει αδρανής και έχει ήδη απειλήσει μεταξύ άλλων ότι θα προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο.

Το Εθνικό Πάρκο και το τεράστιο πρόβλημα λειψυδρίας

Το Εθνικό Πάρκο Ντονιάνα ιδρύθηκε το 1969 και στα συνολικά 122.000 εκτάρια έκτασης υπάρχουν ένα προστατευόμενο φυσικό πάρκο και μια «νεκρή ζώνη». Τα τελευταία χρόνια όμως το πάρκο αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα, καθώς, όπως καταγγέλλουν το WWF και άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις, η στάθμη των υδάτων μειώνεται δραματικά. Η αιτία; Στην περιοχή έχουν ανοιχτεί διάφορα νόμιμα και παράνομα πηγάδια, τα οποία εκτρέπουν μεγάλες ποσότητες νερού προς εξυπηρέτηση των φυτειών φρούτων και λαχανικών και του τουρισμού.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η κλιματική αλλαγή και η μείωση των βροχοπτώσεων έχουν διαδραματίσει επίσης καίριο ρόλο. Όπως επισημαίνεται στην τελευταία έκθεση του Βιολογικού Σταθμού του Εθνικού Πάρκου, σχεδόν το 60% όλων των λιμνών έχει ήδη αποξηρανθεί προ δεκαετίας. Εκτός από τις νόμιμες αρδευτικές υποδομές, περίπου χίλια νέα παράνομα βαθιά πηγάδια έχουν σκαφτεί τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με το WWF, για την παραγωγή ενός κιλού φράουλας καταναλώνονται περίπου 300 λίτρα νερού, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για τη χλωρίδα και την πανίδα του Εθνικού Πάρκου. Ταυτοχρόνως η καλλιέργεια φράουλας αυξάνει και τη ρύπανση του νερού με νάτριο. Η κατάσταση γίνεται ολοένα και πιο δραματική και, όπως αναφέρει ο διευθυντής του βιολογικού σταθμού της Ντονιάνα Ελόι Ρεβίγια, «σε λίγο δεν θα χάσουμε μόνο τη Ντονιάνα, αλλά θα ζημιωθεί και η γεωργία και ο τουρισμός».

Το 2021 το Δικαστήριο της Ε.Ε. επέπληξε την Ισπανία για το πόσο έχει παραμελήσει το Εθνικό Πάρκο. Το Δ.Ε.Ε. έκανε τότε δεκτή τη σχετική καταγγελία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δηλώνοντας ότι η Ισπανία έπρεπε να μεγιστοποιήσει τις προσπάθειες για την προστασία του Πάρκου.

Αναπόφευκτη σύγκρουση συμφερόντων

Υπάρχει όμως μια μεγάλη σύγκρουση συμφερόντων: η γεωργία αποτελεί τον κινητήριο μοχλό της εξαιρετικά αδύναμης επαρχίας της Ανδαλουσίας, της Χουέλβα. Οι φράουλες παίζουν νευραλγικό ρόλο στη βελτίωση αυτής της συνθήκης προσφέροντας, σύμφωνα με την ένωση Interfresa, 100.000 θέσεις εργασίας, καθώς και σχεδόν το 8% του ακαθάριστου εισοδήματος ολόκληρης της Ανδαλουσίας. Από τους 360.000 τόνους που παρήχθησαν στην Ισπανία το 2021, σχεδόν 324.000 τόνοι προήλθαν από την Ανδαλουσία.

Επί του παρόντος καμία λύση δεν φαντάζει ως πιθανή. Αντιθέτως, ενόψει των περιφερειακών και τοπικών εκλογών στις 28 Μαΐου και των βουλευτικών εκλογών στο τέλος του έτους, η φράουλα απειλεί να γίνει ένα ακόμη μείζον θέμα αντιπαράθεσης. Ο ηγέτης της συντηρητικής αντιπολίτευσης Αλμπέρτο Νούνιες Φέιχο κατηγόρησε τον Σάντσεθ ότι αγνοεί τα προβλήματα των αγροτικών οικογενειών στην Ανδαλουσία. «Κανείς δεν πιστεύει ότι η κυβέρνηση ενδιαφέρεται πραγματικά για τη Ντονιάνα, όπως δεν το έχει κάνει εδώ και χρόνια».

Ο υδροβιότοπος της Ντονιάνα διαθέτει μια μοναδική ποικιλία οικοσυστημάτων. Φιλοξενεί πλούσια πανίδα και χλωρίδα, συμπεριλαμβανομένων ειδών υπό εξαφάνιση, όπως ο αυτοκρατορικός αετός, ο ιβηρικός λύγκας και η μαυριτανική χελώνα, αλλά και ατελείωτες αμμουδιές, δάση και βαλτώδεις εκτάσεις.

Εμίλιο Ράπολντ, dpa

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς