Νεαροί καλλιτέχνες από την Ελλάδα στο Βερολίνο

13 φοιτητές από την Σχολή Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης, 15 από την Ακαδημία Καλών Τεχνών του Παλέρμο της Σικελίας και 9 φοιτητές από αντίστοιχες γερμανικές σχολές βρέθηκαν από τις αρχές Αυγούστου για τρεις εβδομάδες στο Βερολίνο στο πλαίσιο του προγράμματος ΦΥΣΙΣ για νεαρούς καλλιτέχνες μεταξύ 18 και 24 ετών. Από το 2012 έχουν πραγματοποιηθεί ανάλογες συναντήσεις στη Βέροια, στη γερμανική πόλη Τρίερ, στη Θεσσαλονίκη, στη Σάμο και στις Συρακούσες της Σικελίας. Για τον επόμενο χρόνο η διευθύντρια του προγράμματος Αντρέα Κόνραντ επιδιώκει να εντάξει το ΦΥΣΙΣ στη διεθνή έκθεση documenta του Κάσελ, η οποία θα πραγματοποιηθεί την άνοιξη στην Αθήνα.

Η φύση στο επίκεντρο του προγράμματος

Το ΦΥΣΙΣ χρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus, το γερμανικό υπουργείο Παιδείας, τις γερμανικές πρεσβείες αλλά και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Στην Ελλάδα και την Ιταλία οι αρμόδιοι δήμοι προσφέρουν τους χώρους των εργαστηρίων και τη διοργάνωση των εκθέσεων. Το γεγονός ότι στο πρόγραμμα αναδείχθηκε η συνεργασία με την Ελλάδα και την Ιταλία σχετίζεται με το πάθος της Αντρέα Κόνραντ για τους αρχαίους πολιτισμούς αυτών των δύο χωρών. Για την επιμελήτρια τέχνης, το ΦΥΣΙΣ δεν είναι απλά ένα πρόγραμμα συνάντησης νέων καλλιτεχνών: «Κατά κάποιο τρόπο είμαστε μια καλλιτεχνική καταγραφή της ευρωπαϊκής πορείας των τελευταίων πέντε χρόνων. Τουλάχιστον 200 νεαροί καλλιτέχνες συμμετείχαν σε αυτό το πρόγραμμα και πραγματοποιήθηκαν 22 εκθέσεις στην Ελλάδα, Ιταλία και Γερμανία. Όλα αυτά συνιστούν ήδη έναν τεράστιο πλούτο».

Όπως εξηγεί η κ. Κόνραντ, το όνομα του προγράμματος, ΦΥΣΙΣ, εκφράζει τόσο το περιβάλλον όσο και τις φυσικές προσπάθειες που καταβάλει ο άνθρωπος να το αλλάξει. Από αυτή την κεντρική ιδέα προκύπτουν κάθε φορά και τα κύρια θέματα των σεμιναρίων. Τον περασμένο χρόνο στις Συρακούσες ήταν η ρήση του Αρχιμήδη «Δώστε μου ένα σημείο να στηριχθώ και θα κινήσω τη Γη». Στη Σάμο το θέμα ήταν το «Ευπαλίνειο όρυγμα», μια σήραγγα μήκους 1036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο που συμβολίζει το νερό. Το θέμα φέτος στο Βερολίνο ήταν «Όραμα και Πλάνη».

Διεθνείς εμπειρίες

Ορισμένοι ζωγράφοι και φωτογράφοι επέλεξαν τον μοναχικό δρόμο της δημιουργίας, άλλοι πάλι επέλεξαν να συνεργαστούν. Για παράδειγμα ο Νίκος Τσικούρας που βρίσκεται στο τελευταίο έτος των σπουδών του ζωγράφιζε για μέρες μαζί με τον Ντάβιντ Σμιτς, ο οποίος σπουδάζει ντιζάιν της οπτικής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Τρίερ. «Ουσιαστικά αυτό που είπαμε», λέει ο Νίκος, «είναι ότι θα πάρουμε υφές, θα πάρουμε υλικά και θα βγάλουμε τα αποτυπώματα από αυτά τα υλικά και να δούμε πως λειτουργούν. Όλα αυτά σε ένα process painting, δηλαδή, στρώση πάνω από στρώση. Αυτό που παίρνει στο τέλος ο θεατής είναι ο συνδυασμός όλων αυτών των πραγμάτων μαζί. Κάπως έτσι είναι και η φύση τριγύρω: είναι πληροφορία που αν την αναλύσεις το κάθε τι είναι ένα κομμάτι ξεχωριστό».

Στο πέμπτο έτος σπουδών βρίσκεται η Ειρήνη Θεοδωρίδου και στο τέταρτο η Ελένη Σαμαντζοπούλου. Η μια σκέφτεται να γίνει ξεναγός τέχνης, η άλλη θέλει να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές. Όπως τόνισαν γεμάτες αυτοπεποίθηση, το ότι προτάθηκαν από τον καθηγητή τους να συμμετέχουν στο σεμινάριο στο Βερολίνο ήταν μια αναγνώριση της απόδοσης τους στις σπουδές. Για τις ίδιες ήταν μια ευκαιρία να αποκτήσουν διεθνείς εμπειρίες, λέει η Ειρήνη Θεοδωρίδου: «Εκτός από την εθνικότητα, η κάθε σχολή έχει και διαφορετική λογική στο πώς αντιμετωπίζει την κάθε καλλιτεχνική τάση. Είτε πρακτικά, όπως στη ζωγραφική και γλυπτική, είτε ψηφιακά. Είναι πολύ εποικοδομητικό να γνωρίσουμε το τι συμβαίνει εκτός Θεσσαλονίκης και εκτός Ελλάδας». «Να μην έχουμε παρωπίδες» πρόσθεσε η Ελένη Σαμαντζοπούλου, «αλλά να ανοίξουν οι ορίζοντες μας».

Παρότι μόλις 22 χρονών ο συμφοιτητής τους Παναγιώτης Καράμπαμπας ανήκει στους «βετεράνους» του ΦΥΣΙΣ. Για πρώτη φορά συμμετείχε πριν τρία χρόνια σε ένα ανάλογο πρόγραμμα στη Βέροια. Όπως θυμάται «με βοήθησε να συγκρίνομαι, να συγκρίνω τον εαυτό μου. Αυτό ήταν το πιο σημαντικό πιστεύω παρόλο που τότε δεν είχα κάτι να δείξω προσωπικά, αλλά μου έκανε καλό να το δω αυτό. Είδα τον εαυτό μου σε σχέση με άτομα από άλλα μέρη, από άλλες χώρες και σε σχέση με μεγαλύτερους από εμένα. Και τώρα το ίδιο γίνεται. Αλλά το βλέπω από μια άλλη, πιο ώριμη σκοπιά.”

Το γερμανικό παρελθόν

Σημαντικό μέρος του φετινού σεμιναρίου ήταν το συνοδευτικό πρόγραμμα, δηλαδή η επίσκεψη σειράς μουσείων με κεντρικό σημείο αναφοράς τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από τους ναζί ως «εκφυλισμένη τέχνη» και στη συνέχεια απαγορεύθηκε. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος οι νεαροί καλλιτέχνες επισκέφτηκαν τόσο το Εβραϊκό Μουσείο όσο και την έπαυλη όπου πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 1942 η Διάσκεψη της Βάνζεε με στόχο την πρακτική εφαρμογή της εξόντωσης των Εβραίων της Ευρώπης. Κατά πόσο επηρεάζουν αυτά που είδαν και συζήτησαν εδώ την καλλιτεχνική τους δουλειά; Όχι άμεσα λένε. Πρόκειται όμως για ερεθίσματα που με τον ένα ή άλλο τρόπο θα λειτουργήσουν μεταγενέστερα.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο