Ναγκόρνο Καραμπάχ: Αδιανόητη μια λύση χωρίς τη Ρωσία

Από την περασμένη Κυριακή άρχισε να γράφεται ένα νέο, επικίνδυνο κεφάλαιο στη μαινόμενη εδώ και δεκαετίες σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Πόσο αναμενόμενη ήταν η εξέλιξη; ρωτήθηκε ο γερμανός πολιτικός επιστήμονας και ειδήμων σε ζητήματα που αφορούν τις χώρες του Καυκάσου, Στέφαν Μάιστερ.

«Με ξάφνιασε η ένταση της κλιμάκωσης, αλλά όχι η ίδια η κλιμάκωση αυτή καθαυτή. Η στρατιωτική σύγκρουση προετοιμαζόταν εδώ και εβδομάδες και, κυρίως από πλευράς Αζερμπαϊτζάν, υπήρξε μια εντεινόμενη αιχμηρή ρητορική. Τις τελευταίες εβδομάδες είδαμε μια κινητοποίηση και προετοιμασία ενός νέου πολέμου και στη συνέχεια οξύνθηκαν οι τόνοι και στην αρμενική πλευρά. Ήταν λοιπόν προφανές ότι κάτι θα συνέβαινε». 

Ο ρόλος Άγκυρας και Μόσχας

Από το 1993 τα Ηνωμένα Έθνη αναγνωρίζουν το Ορεινό Καραμπάχ ως τμήμα του Αζερμπαϊτζάν. Την ίδια ώραη Τουρκία θεωρεί εαυτόν εγγυήτρια δύναμη του Αζερμπαϊτζάν και δεσμεύτηκε μάλιστα για την παροχή στρατιωτικής βοήθειας στο Μπακού. Κινείται λοιπόν νομικώς ορθά αυτή τη φορά η Άγκυρα;

«Φυσικά και το Αζερμπαϊτζάν έχει το διεθνές δίκαιο με το μέρος του. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ και οι επτά λοιπές περιφέρειες που προσάρτησε η Αρμενία ανήκουν στο Αζερμπαϊτζάν. Η Αρμενία από την άλλη πλευρά, επιμένει στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών και παραπέμπει στο ότι το μεγαλύτερο μέρος του Ορεινού Καραμπάχ κατοικείται από Αρμένιους. Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν εμφανίζεται όμως εξοργισμένη καθώς εκτιμά ότι οι όποιες διεθνείς πρωτοβουλίες των τελευταίων ετών δεν απέφεραν κανένα αποτέλεσμα. Σε αυτά τα συμφραζόμενα η Τουρκία βρίσκεται όντως στη ''σωστή πλευρά'' καθώς προασπίζεται την αρχή του διεθνούς δικαίου. Αφετέρου όμως διαπιστώνω ότι με τη ρητορική της και τη μεταφορά όπλων η Άγκυρα ρίχνει μάλλον λάδι στη φωτιά, χωρίς να συμβάλει στην ειρηνική διευθέτηση του ζητήματος». 

Πώς αξιολογεί ο ειδήμων του ιδρύματος Χάινριχ Μπελ για την περιοχή του νότιου Καυκάσου το ρόλο της Ρωσίας σε αυτή τη διένεξη;

«Η Ρωσία είναι ένας βασικός πρωταγωνιστής. Η Ρωσία θεωρεί εαυτόν αξιόπιστο και ουδέτερο διαμεσολαβητή. Η ουδετερότητα έγκειται στο ότι πουλάει όπλα και στις δυο πλευρές. Αφετέρου οι Ρώσοι διαθέτουν στρατιωτική βάση στην Αρμενία και ως εκ τούτου είναι και εγγυήτρια δύναμη της χώρας. Και μόνο λόγο της στρατιωτικής ισχύος της Μόσχας δεν πρόκειται να υπάρξει αποκλιμάκωση και κατάπαυση του πυρός χωρίς τη συγκατάθεση της Μόσχας. Εντούτοις και η Τουρκία παίρνει τώρα ξεκάθαρα θέση και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα αντιδράσει σε αυτό η Μόσχα».

Πιθανά σενάρια

Ο γερμανός πολιτικός επιστήμονας εκτιμά ότι θα υπάρξει -έως ένα βαθμό- υπαναχώρηση της Άγκυρας ώστε να ανοίξει ο δρόμος για μια εκεχειρία. «Σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις από τη Μόσχα η Άγκυρα θα πρέπει να επιδείξει αυτοσυγκράτηση και να μην ρίχνει ακόμη περισσότερο λάδι στη φωτιά. Προκειμένου να ασκηθούν πιέσεις προς αυτή την κατεύθυνση, υπήρξαν και επαφές με τον τούρκο πρόεδρο Ερντογάν. Δεν μπορώ να φανταστώ την Τουρκία να έρχεται σε ανοιχτή σύγκρουση με τη Ρωσία. Με απλά λόγια: 
Κάπου θα υποχωρήσει η Άγκυρα και στη συνέχεια η Μόσχα θα επιχειρήσει να διαπραγματευτεί μια κατάπαυση του πυρός μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών. Βέβαια, με δεδομένο το ιδιαίτερα φορτισμένο κλίμα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν, αυτό είναι κάθε άλλο παρά εύκολο».

Ο Στέφαν Μάιστερ εκτιμά ότι παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της ΕΕ να εμπλακεί και να συμβάλει στην αποκλιμάκωση, οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο. 

«Σε ρητορικό επίπεδο η ΕΕ βρίσκεται στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν […], αλλά την ίδια ώρα βάζει κάθε τόσο στο τραπέζι το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών ώστε να παρουσιαστεί ως ουδέτερος διαμεσολαβητής. Διερωτώμαι ωστόσο πόσο σημαντική είναι εν τέλει αυτή η διένεξη για τους Ευρωπαίους και εάν ενδεχομένως έχουν συμβιβαστεί απλώς τα τελευταία χρόνια με το status quo. H EE ήταν ιδιαίτερα συγκρατημένη σε αυτή την τόσο εκρηκτικών διαστάσεων διαμάχη. Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ […]. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στην Τουρκία να καλύψει αυτό το κενό. Εν τέλει όμως η σύγκρουση και η επίλυσή της αφέθηκαν κυρίως στα χέρια της Ρωσίας». 

Ντάνιελ Χάινριχ

Επιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης