Νέοι κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις

Είχαν προηγηθεί πέντε χρόνια διαπραγματεύσεων, 3.000 τροπολογίες και 120 ραντεβού των εισηγητών με εκπροσώπους κοινωνικών εταίρων ή επιχειρηματικών οργανώσεων. Επιπλέον οι αντιδράσεις κατά της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών ύδρευσης σε όλη την Ευρώπη -και στην Ελλάδα- ανάγκασαν την ΕΕ να εξαιρέσει το νερό από το πεδίο εφαρμογής της νέας οδηγίας. Όλα αυτά δείχνουν ότι η οδηγία προκαλούσε και εξακολουθεί να προκαλεί αντιδράσεις. Και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αφού φαίνεται να αλλάζει εκ βάθρων την ισχύουσα νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις στην ΕΕ.

Πρώτη μεγάλη αλλαγή: Καταργείται, ή τουλάχιστον αποδυναμώνεται, η αποκαλούμενη «δικτατορία της χαμηλότερης τιμής», δηλαδή η βασική αρχή που μέχρι σήμερα όριζε ότι «τη δουλειά την παίρνει ο πιο φθηνός». Το κριτήριο φαινόταν λογικό, αλλά δυσχεραίνει την επιλογή, όταν για παράδειγμα ένας παιδικός σταθμός ήθελε να επιλέξει προμηθευτή με κύριο κριτήριο την υψηλή διατροφική αξία του παιδικού φαγητού και όχι τη χαμηλή τιμή. Όπως εξηγεί ο εκ των εισηγητών του Κοινοβουλίου Μαρκ Ταραμπέλα «πράγματι αλλάζει το μέχρι σήμερα καθεστώς, σύμφωνα με το οποίο η χαμηλή τιμή ήταν το βασικό κριτήριο. Τώρα λέμε ότι κριτήριο επιλογής είναι η ̔οικονομικά πιο επωφελής προσφοράʼ, δηλαδή εκείνη που μακροπρόθεσμα εξασφαλίζει την καλύτερη σχέση κόστους και απόδοσης. Επιπλέον καθιερώνουμε για τις αρμόδιες υπηρεσίες νέα ψηφιακά εργαλεία- εξοικονομώντας και χαρτί- αλλά και νέους κανόνες διαφάνειας, ώστε να μπορούν να αποφασίζουν με βάση το συμφέρον του πολίτη».

Οι δημόσιες συμβάσεις ως «εστίες διαφθοράς»

Η απόφαση να καθιερωθούν ενιαία κριτήρια, ακόμη και ενιαία έντυπα υπό μορφή υπεύθυνης δήλωσης, είναι σημαντική και για την καταπολέμηση της διαφθοράς, που πολλές φορές «παραμονεύει» στις δημόσιες προμήθειες, προειδοποιεί ο κροάτης ευρωβουλευτής Αντρέι Πλένκοβιτς. «Οι δημόσιες προμήθειες αντιπροσωπεύουν το 19% του συνολικού ευρωπαϊκού ΑΕΠ και νομίζω ότι είναι πολύ καλό να διέπονται από ενιαία κριτήρια με στόχο από τη μία πλευρά την οικονομική ανάπτυξη και την καλύτερη πρόσβαση μικρομεσαίων επιχειρήσεων στους διαγωνισμούς, αλλά από την άλλη πλευρά και τη διαφάνεια. Εμείς στην Κροατία ξέρουμε τι σημαίνει αυτό, γιατί έχουμε δει ότι οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούσαν μία από τις κύριες εστίες διαφθοράς» λέει ο κροάτης ευρωβουλευτής στην Deutsche Welle.

Στις ισχύουσες οδηγίες υπάρχει και ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα: τα νομικά κενά διευκολύνουν τις πολλαπλές υπεργολαβίες, οι οποίες καταλήγουν σε κοινωνικό ντάμπινγκ και ακυρώνουν τα εργασιακά δικαιώματα, προειδοποιεί ο Αντρέι Πλένκοβιτς: «Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι προστατεύονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα δικαιώματα των εργαζομένων. Σήμερα έχουμε πολλά κρούσματα αδήλωτης εργασίας, τα οποία ενισχύουν την παραοικονομία, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να μην έχουν τη δυνατότητα να προγραμματίσουν τη ζωή τους και να συντηρήσουν την οικογένειά τους».

Το πρόβλημα της υπεργολαβίας

Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι υπεργολαβίες δεν μπορούν, αλλά και δεν πρέπει να καταργηθούν, γιατί προσφέρουν τη δυνατότητα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να αποσπάσουν έστω και μικρό μερίδιο της αγοράς, το οποίο δεν θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν με άλλον τρόπο. Αυτό που έχει σημασία είναι να θεσπιστούν και κυρίως να εφαρμοστούν κανόνες διαφάνειας, λέει ο εισηγητής Μαρκ Ταραμπέλα. Παραδέχεται ωστόσο ότι αυτό δεν θα είναι εύκολο. « Ήδη κατά την νομοπαρασκευαστική εργασία είχαν εκφραστεί αντιρρήσεις από εθνικές κυβερνήσεις που έλεγαν ότι δεν μπορούμε να ρυθμίσουμε νομικά την υπεργολαβία, διότι εμπίπτει στην υλοποίηση της ενιαίας αγοράς, που αποτελεί εθνική αρμοδιότητα. Εγώ πάντως ξέρω ότι στη χώρα μου, το Βέλγιο, υπάρχουν ρουμάνοι εργάτες που καθαρίζουν τους σιδηροδρομικούς σταθμούς για 250 και 300 ευρώ το μήνα. Διαπιστώσαμε ότι πίσω από αυτούς τους μισθούς πείνας κρύβεται μία αλυσίδα οκτώ διαφορετικών επιχειρήσεων, όπου η μία δίνει υπεργολαβία στην άλλη».

Η νέα οδηγία θεσπίζει πιο αυστηρό έλεγχο σε μία «αφύσικα χαμηλή προσφορά» που ίσως υποκρύπτει παραβίαση της νομοθεσίας και επιπλέον προβλέπει ότι, εάν ο ανάδοχος του έργου θέλει να προσφέρει υπεργολαβίες, θα πρέπει να το γνωστοποιεί εκ των προτέρων και σε κάθε περίπτωση πριν ανοίξει το εργοτάξιο.

Ο Ταραμπέλα πιστεύει ότι οι αντιδράσεις ορισμένων εθνικών κυβερνήσεων θα συνεχιστούν και ίσως καθυστερήσουν την εφαρμογή της οδηγίας. Από την πλευρά του ο έτερος εισηγητής του Ευρωκοινοβουλίου Φιλίπ Ζυβέν φαίνεται πιο αισιόδοξος και δηλώνει ότι για πρώτη φορά καθιερώνεται ένα πραγματικά ενιαίο καθεστώς για τις συμβάσεις παραχώρησης. Για να γίνει αυτό, η ΕΕ έπρεπε να αρχίσει από τα στοιχειώδη, δηλαδή την αναζήτηση ενιαίων ορισμών, τονίζει ο Ζυβέν. «Μέχρι σήμερα ακόμη και ο όρος ̔παραχώρηση᾽ μπορεί να έχει διαφορετική σημασία σε διαφορετικές χώρες. Στη Γερμανία δεν χαρακτηρίζει ακριβώς την ίδια διαδικασία, όπως στη Γαλλία ή στην Ισπανία. Κάθε χρόνο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εκδίδει νέες, ̔διευκρινιστικές αποφάσειςʼ και μέχρι σήμερα επικρατούσε αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις, αλλά και για δημόσιες υπηρεσίες, οι οποίες πολλές φορές υπέγραφαν συμβόλαια που ακυρώνονταν στη συνέχεια λόγω διαφωνίας για τη ερμηνεία συγκεκριμένων όρων».

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη