Μπιλ Βαϊόλα: Πέθανε ο μάγος του βίντεο

Μια έγκυος γυναίκα έτοιμη να γεννήσει ουρλιάζει από τον πόνο, το ανοιχτό στόμα στο παγωμένο πρόσωπο μιας ετοιμοθάνατης γυναίκας ή ενός άνδρα κρεμασμένου ανάποδα, με τα πόδια δεμένα, και πάνω στον οποίο στάζουν βασανιστικά σταγόνες νερού. Εικόνες που δημιούργησε ο Μπιλ Βαϊόλα. Όποιος έχει δει βίντεο του Μπιλ Βαϊόλα δεν μπορεί να τα ξεχάσει εύκολα.

Οι παραγωγές του είναι πολύ προσωπικές, άμεσες και μαρτυρούν πώς σκεφτόταν ο Μπιλ Βαϊόλα για τη γέννηση, τον θάνατο και τη ζωή ενδιάμεσα. Ο Νεοϋορκέζος καλλιτέχνης έπαιξε μεγάλο ρόλο ώστε οι εγκαταστάσεις βίντεο να θεωρούνται πλέον μια αναγνωρισμένη μορφή τέχνης και να βρίσκονται στα πιο σημαντικά μουσεία του κόσμου. Την περασμένη Παρασκευή ο Μπιλ Βαϊόλα πέθανε σε ηλικία 73 ετών. Ο γκαλερίστας του, Τζιμ Κόχαν, επιβεβαίωσε την είδηση στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Ο Μπιλ Βαϊόλα ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες της γενιάς του και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και αναγνώρισης στη Γερμανία.

Ο πνιγμός, μια τραγική εμπειρία

Ο Μπιλ Βαϊόλα γεννήθηκε το 1951 στο Κουίνς της Νέας Υόρκης. Στα έξι του χρόνια έζησε μια εμπειρία που τον άλλαξε για πάντα. Έπεσε σε μια λίμνη και σχεδόν πνίγηκε. Περιέγραψε αργότερα τις εντυπώσεις του κάτω από το νερό σε μια σειρά συνεντεύξεων στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Λουιζιάνα λέγοντας πως είναι «ίσως ο πιο όμορφος κόσμος που έχω δει ποτέ». Ένιωθε ανάλαφρος και ξαναζούσε την εμπειρία κλείνοντας τα μάτια του. Τον έσωσε ο θείος του.  

Η εμπειρία του πνιγμού αλλά και η επιστροφή στη ζωή ήταν τα θέματα που σταθερά τον απασχολούσαν. Γι' αυτό επίσης επέλεγε συχνά εκκλησίες για τις εγκαταστάσεις του. Στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2007 παρουσίασε το έργο του με τον τίτλο «Ωκεανός χωρίς ακτή» όχι σε περίπτερο, αλλά σε τρεις μεγάλες οθόνες πάνω σε τρεις βωμούς που είχαν στηθεί.

«Οι βωμοί είναι ένα μέρος όπου οι νεκροί επικοινωνούν με τους ζωντανούς» έλεγε ο Μπιλ Βαϊόλα. Το 2014, ο Μπιλ Βαϊόλα εξέθεσε στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο. Τέσσερις ηθοποιοί πάλευαν μέσα από μεγάλες οθόνες με τις φυσικές δυνάμεις: τον αέρα, τη φωτιά, τη γη και το νερό. Αναμεσά τους ένας άνθρωπος δεμένος με σχοινιά, κρεμασμένος ανάποδα. Το έργο ονομάστηκε «Μάρτυρες» και συμβόλιζε τον πόνο των ανθρώπων.

Του απονεμήθηκε το μεγαλύτερο βραβείο τεχνών

Στη Γερμανία, στο Ομπερχάουζεν, στον περίφημο χώρο πολιτισμού Gasometer έστησε την εγκατάσταση "Πέντε άγγελοι για το μιλένιουμ" το 2003.  Άνθρωποι πηδούν στο νερό, βουτούν μέσα, βυθίζονται. Αργή κίνηση, χρώματα, ήχοι και προβολές προς τα πίσω. Σχεδόν 140.000 άνθρωποι είδαν την εγκατάσταση. Πριν από πέντε χρόνια ο Μπιλ Βαϊόλα έλαβε το ιαπωνικό βραβείο Praemium Imperiale. Είναι το μεγαλύτερο βραβείο στον κόσμο για τις τέχνες, κάτι ανάλογο του Νομπέλ. Τιμήθηκε για την «κινούμενη  ζωγραφική» του. Και όσοι πραγματικά είχαν την τύχη να δουν από κοντά έργα του δεν θα τα ξεχάσουν ποτέ. Ίσως είναι από τους ελάχιστους καλλιτέχνες που με μέσο το βίντεο καταφέρνει να προκαλέσει τέτοια αληθινή συγκίνηση. Ένας σπάνιος καλλιτέχνης που άνοιξε νέους δρόμους.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου