Κρατικά βασανιστήρια: Ματιές στην άβυσσο της Συρίας

«Εκείνοι που υπέστησαν βασανιστήρια, νιώθουν ανοίκεια στον κόσμο αυτό», είχε πει ο αυστροεβραίος συγγραφέας Ζαν Αμερύ, ο οποίος επέζησε των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Με τα λόγια αυτά ξεκίνησε η αγόρευση της Ομοσπονδιακής Εισαγγελίας, στα πλαίσια της πρώτης δίκης παγκοσμίως κατά μελών του κρατικού συστήματος βασανιστηρίων στη Συρία. Ο πρώην συνταγματάρχης της υπηρεσίας πληροφοριών, Άνουαρ Ρ. κατηγορείται για περισσότερες από 30 δολοφονίες, 4.000 υποθέσεις βασανιστηρίων και στέρησης της ελευθερίας, καθώς και τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις σεξουαλικής βίας. Οι εισαγγελείς ζήτησαν ισόβια κάθειρξη για τον 58χρονο με το χαρακτηριστικό σημάδι κάτω από το αριστερό μάτι, καθώς και την ιδιαίτερη βαρύτητα των εγκλημάτων, γεγονός που θα καθιστούσε αδύνατη την αποφυλάκισή του μετά από 15 χρόνια. Και το δικαστήριο καταδίκασε σήμερα όντως τον δράστη σε ισόβια.

Οι όψεις της αβύσσου του συριακού συστήματος καταπίεσης ξεδιπλώνονται σε ένα μέρος που μοιάζει σχεδόν παράλογα ειδυλλιακό σε αυτό το πλαίσιο. Το Εφετείο στο Κόμπλεντς βρίσκεται στις όχθες του Ρήνου, όχι πολύ μακριά από την γραφική παλιά πόλη. Κι εκεί, εδώ και περίπου δύο χρόνια, βγαίνουν στο φως τερατώδη εγκλήματα εκ μέρους του κρατικού μηχανισμού, καθώς και κάποια με την ατομική ευθύνη του Άνουαρ Ρ.

Ο δικηγόρος με ειδίκευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα Βόλφγκανγκ Κάλεκ μιλώντας στην DW δήλωσε ότι θεωρεί τη δίκη αυτή καθεαυτή ένα αξιοσημείωτο επίτευγμα, ειδικά υπό τις παρούσες συνθήκες της πανδημίας. Ο Κάλεκ είναι ιδρυτής του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τα Συνταγματικά και Ανθρώπινα Δικαιώματα (ECCHR), το οποίο εκπροσωπεί ως συνενάγων σύρους επιζώντες βασανιστηρίων στη δίκη του Κόμπλεντς.

Καίριας σημασίας για τον ίδιο είναι ότι αυτή η δίκη «ήταν εφικτή στη Γερμανία. Αυτό σημαίνει ότι τα κρατικά βασανιστήρια, τα οποία διαπράττονται αλλού, μπορούν επίσης να εκδικαστούν σε γερμανικά δικαστήρια». Αυτό καθίσταται δυνατό από την αρχή της παγκοσμιότητας στο διεθνές Ποινικό Δίκαιο: Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας μπορούν να διωχθούν και από τη γερμανική Δικαιοσύνη, ακόμη και αν οι πράξεις δεν διαπράχθηκαν στη Γερμανία και ακόμη και αν ούτε ο δράστης ούτε το θύμα είναι γερμανοί πολίτες.

Τα βασανιστήρια ως… αυτοσκοπός

Ο Άνουαρ Ρ., ο οποίος σπούδασε νομικά, ήταν επικεφαλής του τμήματος έρευνας στην φυλακή Αλ-Χατίμπ στη Δαμασκό από τον Απρίλιο του 2011 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2012 - μετά από μια καριέρα μιάμισης δεκαετίας στις μυστικές υπηρεσίες. Είχε δικό του γραφείο, εταιρικό αυτοκίνητο και περίπου 30 υφιστάμενους υπαλλήλους. Η φυλακή αποτελούσε μέρος του Τμήματος 251 της Γενικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, αρμόδιου για την ασφάλεια στη Δαμασκό και τα περίχωρα.

Η Αλ-Χατίμπ μετατράπηκε σε τόπο φρίκης το αργότερο με την έναρξη της συριακής επανάστασης στις αρχές του 2011. Την περίοδο εκείνη άλλαξε ριζικά και ο τρόπος λειτουργίας των μυστικών υπηρεσιών: Τα βασανιστήρια δεν γίνονταν πλέον αποκλειστικά με στόχο τη συλλογή πληροφοριών, αλλά στόχευαν σε αποτροπή πράξεων, εκδίκηση ή ακόμη και στη φυσική εξόντωση μελών της αντιπολίτευσης.

Η «ειρωνεία της τύχης» για τον Άνουαρ Ρ.

Οι έρευνες κατά του Άνουαρ Ρ. ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 2017, όταν ο ίδιος τέθηκε στη διάθεση ενός αξιωματικού της Υπηρεσίας Δίωξης του Εγκλήματος στη Στουτγάρδη ως μάρτυρας, συλλέγοντας στοιχεία εναντίον ενός άλλου Σύρου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης μίλησε επίσης με ειλικρίνεια για τον δικό του ρόλο στον κρατικό μηχανισμό των μυστικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των βασανιστηρίων στο Τμήμα 251. Αυτές οι πληροφορίες στάλθηκαν στη «Μονάδα Εγκλημάτων Πολέμου» της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Δίωξης του Εγκλήματος. Αυτή ήταν η αρχή της έρευνας εναντίον του Άνουαρ Ρ., ο οποίος συνελήφθη τελικά το 2019.

Στα τελευταία στάδια της δίκης, ο κατηγορούμενος Άνουαρ Ρ. φαινόταν πλέον αισθητά γερασμένος και κουρασμένος, δήλωσε στη DW η παρατηρήτρια της δίκης, Λούνα Βάτφα από τη Συρία. Ως δημοσιογράφος, η Λούνα είχε φυλακιστεί στη Συρία και η ίδια, ενώ μετά την αποφυλάκισή της διέφυγε μέσω της βαλκανικής οδού για τη Γερμανία. Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά, ο Άνουαρ Ρ. δεν άλλαξε καθόλου κατά τη διάρκεια της δίκης: «Εξακολουθεί να έχει ακριβώς την ίδια έκφραση στο πρόσωπό του από την αρχή», χωρίς να δείχνει κανένα συναίσθημα. Ωστόσο, όπως τόνισε ο ίδιος στο δικαστήριο καταληκτικά, θα δεχτεί την ετυμηγορία, καθώς πιστεύει στο γερμανικό δίκαιο και στη γερμανική δικαιοσύνη.

Ματίας φον Χάιν

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου