Κλαίγοντας για μια χαμένη Ελλάδα

Τον Βρετανό συγγραφέα και φιλέλληνα Πάτρικ Λη-Φέρμορ τον ξέρουμε στην Ελλάδα, τον ξέρουμε από τα βιβλία του, τον ξέρουμε από την περιπετειώδη απαγωγή του Γερμανού διοικητή της Κρήτης, στρατηγού Χάινριχ Κράιπε, στην κατοχή. Σεβάσμιος γέροντας πια στα 95 του περνά τα τελευταία καλοκαίρια του στο σπίτι του στην Καρδαμύλη. Στην ανακάλυψη της Καρδαμύλης στις αρχές τις δεκαετίας του 50 μας μεταφέρει το βιβλίο του Μάνη, μεταφρασμένο από χρόνια στα ελληνικά. Τώρα κυκλοφόρησε και στα γερμανικά από τον ελβετικό οίκο Dörlemann που έχει αναλάβει τα τελευταία χρόνια την έκδοση όλων των έργων του Λη-Φέρμορ. Το ενδιαφέρον είναι πώς υποδέχεται το βιβλίο ο γερμανικός τύπος αυτές τις μέρες τις παράξενες που η Ελλάδα μοιάζει να βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου.

Γεύμα με κέφαλους στο νερό

Ο λογοτεχνικός κριτικός της Süddeutsche Zeitung του Μονάχου ανατριχιάζει διαβάζοντας Λη-Φέρμορ και δεν διστάζει να ανακηρύξει μια περιγραφή από την αρχή του βιβλίου σε μιαν από τις συγκινητικότερες σκηνές της παγκόσμιας ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Είναι η σκηνή που ο Λη-Φέρμορ με τη γυναίκα του και ένα φίλο έχουν φθάσει στην Καρδαμύλη, είναι κατακαλόκαιρο, ανήμερα κάποιας γιορτής, θέλουν να ξαποστάσουν και να φάνε, κάθονται σ’ ένα τραπεζάκι μπροστά στη θάλασσα, αλλά οι πλάκες τους τσουρουφλίζουν τα πόδια κι έτσι σηκώνονται, παίρνουν μαζί το τραπεζάκι και μπαίνουν στη θάλασσα, το στήνουν μέσα στο νερό και κάθονται γύρω-γύρω κι είναι από τη μέση και κάτω μέσα στη θάλασσα. Έρχεται ο ταβερνιάρης με τρεις ψητούς κέφαλους, ξαφνικά οι Άγγλοι ξένοι δεν είναι στη θέση τους, μετά τους εντοπίζει στη θάλασσα, δεν τα χάνει, μπαίνει κι αυτός στο νερό, σαν μπάτλερ ευγενών τους ανακοινώνει πως ήρθε η ώρα για το γεύμα και αραδιάζει τα ψάρια στο τραπέζι. Η σκηνή ολοκληρώνεται με κάτι βαρκάκια που πλησιάζουν και τους ψαράδες με τα μαντολίνα που τραγουδούν ρεμπέτικα γύρω από τους πλωτούς ξένους συνδαιτυμόνες.

Χαμένη Ελλάδα, χαμένη Γερμανία

Το σχόλιο του Γερμανού κριτικού: «Ποιος δεν θα μελαγχολούσε στο σημείο αυτό, ποιος δεν θα ομολογούσε ότι αυτός είναι ο απολεσθείς παράδεισος, ένας παράδεισος όπου νιώθεις πως θα μπορούσες να ζήσεις απέριττα και έντιμα; Διαβάζοντας αυτή τη σκηνή σου έρχεται να βάλεις τα κλάματα γιατί καταλαβαίνεις ότι αυτό που έχει χαθεί στην Ελλάδα είναι κάτι πολύ περισσότερο από μερικά δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό που χάθηκε είναι ένας κόσμος αλαργινός και μυθικός, όπως η Κακανία στα μυθιστορήματα του Τζόζεφ Ροθ. Ίσως ακόμα και όπως η Γερμανία του 1933, από την οποία πέρασε επίσης ο Λη-Φέρμορ πηγαίνοντας πεζή για την Κωνσταντινούπολη. Ήταν κι εκείνη μια Γερμανία, όπου στα καπηλειά οι άνθρωποι τραγουδούσαν ακόμα μαζί και καλοδέχονταν τους ξένους.» Αυτά ο Γερμανός δημοσιογράφος. Δεν είναι δα και λίγα. Ρουφώντας το βιβλίο του Λη-Φέρμορ για τη Μάνη μας ξανάφερε στη μνήμη το μεγάλο ιδανικό του γερμανικού ρομαντισμού, μια ιδεατή Αρκαδία όπου θα μπορούσε να ζήσει κανείς μέσα σε μια πρωτόγνωρη και ταυτόχρονα πανάρχαια λιτότητα και αξιοπρέπεια. Κι αυτό το παλιό ιδανικό, σκουριασμένο και καταχωνιασμένο στα βάθη της γερμανικής ψυχής, εξακολουθεί να αναρριπίζεται τον τελευταίο καιρό στα δημοσιεύματα για την Ελλάδα, τα φιλελληνικά και τα ανθελληνικά.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου