Και οι γυναίκες μπορούν να ζωγραφίζουν

Η ιστορία του μοντερνισμού στην τέχνη είναι ανδρική υπόθεση. Και ο κύριος λόγος είναι μάλλον μπανάλ: η δυσκολία να συνδυαστεί το επάγγελμα με την προσωπική ζωή. Σε αυτό το δίλημμα είχε βρεθεί και η Μαριάνε Βερέφκιν (1860-1938) σύζυγος του Αλεξέι Γιαβλένσκι. Για δέκα ολόκληρα χρόνια, από το 1896 έως το το 1906, σταμάτησε να ζωγραφίζει μετά από επιθυμία του άντρα της. Ο Γιαβλένσκι δεν ανεχόταν καμία μεγαλοφυΐα δίπλα του. Και η γυναίκα του ήταν. Στα τέλη του 19ου αιώνα είχε τη φήμη του «θηλυκού Ρέμπραντ». Παρόλα αυτά αποφάσισε να αποσυρθεί από τη ζωγραφική και να ξαναρχίσει το 1906. Και τότε δεν άνθισε μόνο καλλιτεχνικά αλλά και το σπίτι της έγινε τόπος συνάντησης σημαντικών ανθρώπων του πνεύματος. Ακόμα και ο Καντίνσκι την επισκεπτόταν.

Η ιστορία της Μαριάνε Βερέφκιν είναι μια από τις πάμπολλες ιστορίες γυναικών καλλιτεχνών. Είναι πάντως η πιο γνωστή ανάμεσα στις 18, τα έργα των οποίων εκτίθενται στο μουσείο Schirn της Φρανκφούρτης με τον τίτλο «Καταιγίδα – γυναίκες». Η Αλεξάνδρα Έξτερ ή η Ελισάβετ Ιβάνοβα Επστάιν από την Ουκρανία έζησαν κάτι παρόμοιο. Η καλλιτεχνική τους γλώσσα θύμιζε την παρισινή πρωτοπορία, ωστόσο ανέπτυξαν το δικό τους ύφος.

Πολλές εξέθεσαν στη θρυλική γκαλερί Sturm (Καταιγίδα) του Βερολίνου ή στο Μεγάλο Γερμανικό Φθινοπωρινό Σαλόνι, το οποίο συνέστησε ο γκαλερίστας και εκδότης Χέρβαρντ Βάλντεν ως απάντηση στο Παρισινό Φθινοπωρινό Σαλόνι.

Η τέχνη χωρίζεται μόνο σε καλή και κακή

Παρά το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο, στις αρχές του 20ου αιώνα, πολλά επαγγέλματα άνοιξαν για τις γυναίκες, η κατάσταση παρέμεινε δύσκολη για τις γυναίκες καλλιτέχνες. Προκαταλήψεις παρεμπόδιζαν την αναγνώρισή τους. Τις εκτιμούσαν κυρίως για τις τεχνικές τους ικανότητες.

Η έκθεση με τον τίτλο «Sturm – γυναίκες» παρουσιάζει γυναίκες καλλιτέχνες, οι οποίες είτε εξέδωσαν στο περιοδικό Sturm είτε εξέθεσαν στην γκαλερί στο Βερολίνο. Ο Χέρβαρντ Βάλντεν επηρεαζόταν από ισχυρές γυναίκες, σύμφωνα με τους επιμελητές της έκθεσης. Το 1903 παντρεύτηκε την ποιήτρια Έλζε Λάσκερ Σίλερ, η οποία είχε και την ιδέα της επωνυμίας του περιοδικού. Επωνυμία που δόθηκε αργότερα και σε μια γκαλερί, ένα βιβλιοπωλείο, μια θεατρική σκηνή.

Η γκαλερί Sturm έφτιαξε ένα διεθνές δίκτυο. Αμέσως μετά τα εγκαίνια το 1912 η γκαλερί έφερε έργα της Σόνια Ντελονέ και της Ναταλίας Γκοντσαρόβα από το Παρίσι στο Βερολίνο. Οι εκθέσεις έφτασαν τότε μέχρι και το Τόκιο.

Η έκθεση ρίχνει μια ματιά στην ιστορία του εμπορίου της τέχνης, σε αντιπαλότητες και παιχνίδια εξουσίας και αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως η τέχνη δεν χωρίζεται σε ανδρική και γυναικεία αλλά σε καλή και κακή.

Ζαμπίνε Έλτσε / Μαρία Ρηγούτσου