Η Ρωσία στη δίνη μιας νέας οικονομικής κρίσης

Η Ρωσία υποφέρει ολοένα περισσότερο από μια νέα οικονομική κρίση. Πέρσι η παραγωγή συρρικνώθηκε κατά 3,8%, ενώ για το τρέχον έτος η Παγκόσμια Τράπεζα αναμένει περεταίρω επιδείνωση της τάξεως του 1,9%. Στο μεταξύ, τα προβλήματα είναι πολλά και σύνθετα. Καταρχήν, τα τελευταία δύο χρόνια η τιμή του πετρελαίου έχει μειωθεί στο ήμισυ προκαλώντας έντονους κλυδωνισμούς, με τα κρατικά και επιχειρηματικά έσοδα να μειώνονται κατακόρυφα. «Με τις χαμηλές τιμές στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι δύσκολο να χρηματοδοτηθεί ο προϋπολογισμός» εκτιμά ο Στέφαν Μάιστερ, ειδικός σε θέματα Ρωσίας από το think tank Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής (DGAP).

Πέρα από την κακή συγκυρία που αφορά το πετρέλαιο η ρωσική οικονομία εξακολουθεί να πλήττεται και από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις που τις επιβλήθηκαν μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Ιδιαίτερα έντονες ήταν οι επιπτώσεις στον τομέα των διεθνών εμπορικών σχέσεων και ιδίως των εισαγωγών στον χώρο της αυτοκινητοβιομηχανίας και της κατασκευής μηχανών. Επιπλέον, οι κυρώσεις αποτελούν εμπόδιο για την χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων.

Προβλήματα χρηματοδότησης

«Οι δυτικές κυρώσεις στέρησαν τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις μας από τη δυνατότητα να δανείζονται από το εξωτερικό, όχι μόνο από την Ευρώπη, αλλά από όλο τον κόσμο» ανέφερε στη DW ο Βλάντιμιρ Μίλοφ, διευθυντής του Ινστιτούτου Ενεργειακής Πολιτικής της Μόσχας, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Κανείς δεν μας δανείζει πλέον χρήματα, ούτε καν η Κίνα». Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη της ρωσικής οικονομίας βασίστηκε στο δανεισμό από το εξωτερικό. Στο μεταξύ, η μαζική εκροή κεφαλαίων από τη χώρα έχει οδηγήσει το ρούβλι να χάσει το μισό της αξίας του έναντι του δολαρίου. Σε όλα αυτά προστίθενται οι χρόνιες δομικές δυσλειτουργίες που ταλανίζουν το ρωσικό οικονομικό σύστημα. Το οικονομικό οικοδόμημα της Ρωσίας στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά από μεγάλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον ενεργειακό τομέα και οι οποίες διαπλέκονται με την πολιτική. «Λείπουν οι συνθήκες για έναν υγιή διεθνή ανταγωνισμό αλλά και οι όροι του κράτους δικαίου», σημειώνει ο ίδιος.

Γεγονός είναι πάντως ότι και πριν τις κυρώσεις αλλά και την πτώση στην τιμή του πετρελαίου η ρωσική οικονομία αντιμετώπιζε σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα. «Ακόμη και τότε η ρωσική οικονομία δεν επεδείκνυε σημαντικά σημάδια ανάκαμψης. Εξαρτάται από λίγα κρατικά μονοπώλια, τα οποία δεν είναι αποτελεσματικά. Ο παράγοντας αυτός σε συνδυασμό με τους άλλους δύο που προαναφέρθηκαν δεν γεννά ελπίδες για το μέλλον» επισημαίνει ο Βλ. Μίλοφ. Στο μεταξύ, εδώ και κάποια χρόνια η ρωσική κυβέρνηση έχει εξαγγείλει ένα μεγάλο σχέδιο ιδιωτικοποιήσεων, ωστόσο μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει πρόοδος. «Το καθεστώς παίζει με τον χρόνο, ενώ δεν έχουν ληφθεί βιώσιμες αποφάσεις για τη βελτίωση της οικονομίας» εκτιμά ο Στέφαν Μάιστερ.

Αναβρασμός στη ρωσική κοινωνία

Στο μεταξύ, τις συνέπειες αυτής της οικονομικής κατάστασης υφίσταται ο ρωσικός λαός. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας φέτος ο αριθμός των πολιτών που ζουν στο όριο της φτώχεια αναμένεται να ξεπεράσει τα 20 εκατομμύρια σε ένα πληθυσμιακό σύνολο 140 εκατομμυρίων κατοίκων. Παράλληλα, μεγάλο πλήγμα υφίσταται ιδιαίτερα η μεσαία τάξη και τα εισοδήματά της. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται γύρω στο 12,9%, γεγονός που έχει άμεσες επιδράσεις ιδίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πολλοί επιχειρηματίες του μεσαίου χώρου είχαν λάβει δάνεια σε ευρώ και δολάρια, η αξία των οποίων έχει διπλασιαστεί λόγω της υποτίμησης του ρουβλίου.

Σε αυτό το πλαίσιο η γενική δυσαρέσκεια που καταγράφεται στον πληθυσμό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα επιπλέον πρόβλημα στον πρόεδρο Πούτιν, ο οποίος εδώ και μήνες έχει ανοίξει διπλωματικά μέτωπα με τη Δύση λόγω της εμπλοκής στο συριακό. Το νέο μέτωπο όμως που διαγράφεται τώρα σε εσωτερικό επίπεδο και το οποίο πλέον πηγάζει από την ίδια την ρωσική κοινωνία, αναμένεται να είναι καθοριστικό για τις εξελίξεις στην χώρα.

Αντρέας Μπέκερ / Δήμητρα Κυρανούδη