Η μνήμη των γερμανικών εγκλημάτων στην Ελλάδα

Δύο ώρες μιλούσε ο Σολομών Παρέντε για τον πατέρα και την μητέρα του, για το πώς μεγάλωσε και για τα αισθήματά του απέναντι στους Γερμανούς. Ο πρόεδρος της Κοινοτικής Συνέλευσης της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης εξιστορούσε την ιστορία των γονέων του που επέζησαν από το Άουσβιτς, τις δυσκολίες των επιζώντων του Ολοκαυτώματος αλλά και των παιδιών τους να βρουν μια κανονικότητα στη ζωή τους, όπως και τους ενδοιασμούς από τους οποίους διακατέχονταν η εβραϊκή κοινότητα μέχρι να αρχίσει σιγά σιγά να παρεμβαίνει στα δρώμενα στην Ελλάδα. Ο χώρος όπου ο Σ. Παρέντε μιλούσε για όλα αυτά ήταν η προτεσταντική εκκλησία «Μαρτίνος Λούθηρος» στο Βερολίνο. Εδώ έλαβε χώρα η ετήσια ημερίδα της γερμανικής οργάνωσης «Δράση Εξιλέωσης και Συμφιλίωσης» (ASF - Aktion Sühnezeichen) η οποία δραστηριοποιείται σε χώρες που βρέθηκαν υπό γερμανική κατοχή στην περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Διατήρηση της μνήμης

Η παρέμβαση του κ. Παρέντε εντυπωσίασε πολλούς - όπως για παράδειγμα την Κριστίνε Μπισάτκα, συνεργάτιδα της ASF: «Το ότι μίλησε σε ένα γερμανικό ακροατήριο για τη ζωή του - ήταν όντως γενναίο. Θεωρούμε πως η διατήρηση της μνήμης συνιστά μια μορφή αντίστασης, αντίστασης κατά της λήθης. Για αυτό το λόγο καλέσαμε τον Σολομών Παρέντε.» Όπως επίσης και περίπου άλλα δέκα άτομα από την Ελλάδα. Οι Έλληνες είχαν στα τέσσερα από τα συνολικά οκτώ εργαστήρια του συνεδρίου παρουσιάσεις. Εκτός από το ειδικό αφιέρωμα στην εβραϊκή μνήμη, συμμετείχαν στις συζητήσεις για τον ακροδεξιό λαϊκισμό, για τους πρόσφυγες, για τις δυσκολίες στη διαχείριση της μνήμης των αντάρτικων κινημάτων.

Τη μεγάλη, σε σχέση με άλλες χώρες, ελληνική συμμετοχή η συντονίστρια του συνεδρίου Μαγδαλένα Σάρφ εξηγεί ως εξής: «Είναι πράγματι κάτι το ασυνήθιστο, κι αυτό επειδή δεν έχουμε και τόσο πολύ καιρό που αναπτύξαμε τις σχέσεις μας με την Ελλάδα. Εδώ και τρία χρόνια διοργανώνουμε θερινά σχολεία (Summer Camp). Είμαστε ευγνώμονες που οι έλληνες εταίροι μας συμμετέχουν στο συνέδριο και παρουσιάζουν τη δική τους οπτική γωνιά την οποία δεν γνωρίζουμε ακόμη αρκετά.»

Η δραστηριότητα στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η «Δράση Εξιλέωσης και Συμφιλίωσης» είχε δραστηριοποιηθεί για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του '60, υπήρξαν κάποιες επαφές τη δεκαετία του '90, αλλά μια συστηματική συνεργασία ξεκίνησε το 2015 με την καθιέρωση των θερινών σχολείων στη Δυτική Μακεδονία. Ως και 25 νέοι από τη Γερμανία έρχονται κάθε φορά για δύο εβδομάδες στην Ελλάδα για να γνωρίσουν την ιστορία των 900 περίπου Εβραίων της Καστοριάς, που με λίγες εξαιρέσεις εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα του Άουσβιτς και του Μπίρκεναου αλλά και να ενημερωθούν για τη σφαγή 270 κατοίκων της Κλεισούρας τον Απρίλιο του 1944. Οι νέοι από τη Γερμανία συναντούν τόσο συνομήλικούς τους όσο και υπερήλικες, που ήταν μάρτυρες των εγκλημάτων. Αυτός ο βιωματικός τρόπος προσέγγισης της ιστορίας είναι χαρακτηριστικός για τα θερινά σχολεία που διοργανώνει η ASF σε περίπου 15 χώρες.

Η οργάνωση αυτού του σχολείου στη Δυτική Μακεδονία έχει όμως και ένα άλλο σκοπό, επισημαίνει η Σουλτάνα Ζορπίδου: «Μας δίνει την ευκαιρία να μεταφέρουμε και να επικοινωνήσουμε τα ιδιαίτερα ιστορικά θέματα τη περιοχής μας, πράγμα που μέχρι στιγμής δεν έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε. Επίσης μας δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξουμε αυτά τα θέματα από διαφορετικές σκοπιές με μια άλλη ελευθερία και με αντικειμενικότητα που στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεν μας είναι τόσο εύκολο να το κάνουμε.» Η γερμανομαθής ξεναγός, που μαζί με την Κριστίνε Μπισάτκα είχε αναλάβει την πρωτοβουλία της διοργάνωσης των θερινών σχολείων, αναφέρεται στην περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου. Ακόμη και σήμερα η κοινωνία της περιοχής είναι χωρισμένη σε δύο στρατόπεδα για το ποιος είχε δίκαιο εκείνη την περίοδο.

Συνάντηση με Σταϊνμάιερ

Το Σάββατο οι έλληνες εκπρόσωποι από τη Θεσσαλονίκη και την Καστοριά έγιναν δεκτοί στο προεδρικό μέγαρο και από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ. Πιθανώς επειδή από τις αρχές του χρόνου είναι επίτιμο μέλος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, ο κ. Στάινμαϊερ ανταποκρίθηκε στην επιθυμία των Ελλήνων να τον επισκεφτούν. Σχεδόν 45 λεπτά κράτησε αυτή η συνάντηση, κατά την οποία ο πρόεδρος της Δημοκρατίας ζήτησε να ενημερωθεί μεταξύ άλλων για την πορεία της προετοιμασίας της ίδρυσης του Μουσείου Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη.

Η εντύπωση που αποκόμισε ο Σολομών Παρέντε από την συνάντηση ήταν πως ο κ. Σταϊνμάιερ «είναι σίγουρο ότι θα βοηθήσει και το είπε κιόλας ότι 'θα βοηθήσω όσο μπορώ αυτή την κοινότητα'». Ο γερμανός πρόεδρος της Δημοκρατίας έδειξε ενδιαφέρον και ζήτησε να ενημερώνεται και για την πορεία της δημιουργίας Εβραϊκού Μουσείου στην Καστοριά.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο