Η μάχη για τον «οικονομικό νάνο»

Tο βέβαιο είναι ότι τα επόμενα χρόνια η Ουκρανία χρειάζεται αρκετά χρήματα για να ορθοποδήσει. Η ΕΕ διέθεσε 1,6 δις ευρώ, οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν δανειακές εγγυήσεις ύψους 800 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ το ΔΝΤ υπολογίζει στα 15 με 18 δις δολάρια τις οικονομικές ανάγκες της χώρας για τα επόμενα χρόνια. Αφότου όμως η Ρωσία προχώρησε σε κατακόρυφη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου που προορίζεται για την Ουκρανία κατά 44 %, είναι γεγονός ότι η χώρα θα χρειαστεί περισσότερα κεφάλαια για να αποφύγει τη χρεοκοπία.

Θα μπορέσει, όμως, η Ουκρανία να αποπληρώσει ποτέ αυτά τα χρήματα; Και γιατί δίνουν ΕΕ και Ρωσία τόση βαρύτητα στη συγκεκριμένη χώρα; Όπως επισημαίνει ο Αλεξάντερ Μάρκους από την Αντιπροσωπεία της Γερμανικής Οικονομίας στο Κίεβο: «Με 46 εκατομμύρια ανθρώπους η Ουκρανία είναι μια σημαντική αγορά αλλά και ένας όλο και σημαντικότερος προμηθευτής της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας».

Οικονομικά συμφέροντα

Οι αριθμοί βέβαια δείχνουν μια διαφορετική εικόνα: με ένα κατά κεφαλήν ΑΕΠ ύψους 3.800 δολαρίων, η Ουκρανία βρίσκεται στα επίπεδα της Μογγολίας. Η βιομηχανία είναι απαρχαιωμένη, τα εισοδήματα πολύ χαμηλά και η διαφθορά μεγάλη.

Όταν κατέρρευσε πριν από περίπου 20 χρόνια η Σοβιετική Ένωση και ιδιωτικοποιήθηκε μεγάλο μέρος κρατικών επιχειρήσεων, προέκυψαν εν μέσω του χάους ορισμένοι ολιγάρχες, οι οποίοι και αξιοποιούν σήμερα τον πλούτο τους για να ασκήσουν επιρροή. Ελέγχουν όχι μόνον την οικονομία αλλά και την πολιτική, θέτοντας εμπόδια στον ανταγωνισμό. Η ουκρανική κυβέρνηση θα πρέπει τώρα να θεσπίσει και να επιβάλει σαφείς κανόνες για τον ανταγωνισμό, εκτιμά ο Ράινερ Σβάικερτ από το Ινστιτούτο της Παγκόσμιας Οικονομίας στο Κίελο, καθώς «μόνον έτσι μπορούν να προκύψουν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, αλλά και μια ευρύτερη μεσαία τάξη στην οποία θα μπορέσει να στηριχθεί η ανάπτυξη».

Μετά τις ΗΠΑ και την ΕΕ, η Ουκρανία είναι σήμερα ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σιτηρών στον κόσμο. Εντούτοις η κακή οικονομική διαχείριση και η απουσία επενδύσεων έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των σιτηρών να πωλείται ως ζωοτροφή.

Στρατηγικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισμένοι άλλοι επιμέρους κλάδοι. Την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης η Ουκρανία είχε αναλάβει την παραγωγή εξαρτημάτων για πυραύλους αλλά και κινητήρων ελικοπτέρων. Μέχρι και σήμερα τα περισσότερα ρωσικά ελικόπτερα είναι εφοδιασμένα με ουκρανικούς κινητήρες. Ορισμένοι ειδικοί διακρίνουν σε αυτά τα συμφραζόμενα έναν από τους βασικούς λόγους που η Μόσχα προσπαθεί να συνάψει στενές σχέσεις με το Κίεβο. Η συνεργασία με την Ουκρανία στο πεδίο του στρατιωτικού εξοπλισμού είναι πολύ σημαντική για τη Ρωσία, εκτιμά ο οικονομικός σύμβουλος Μπόρις Κουσνίρουκ: «Χωρίς την Ουκρανία ο ρωσικός στρατός δεν μπορεί ούτε να πετάξει, ούτε να πυροβολήσει».

Γεωστρατηγικές επιδιώξεις

Με την προσάρτηση της Κριμαίας, ωστόσο, η Μόσχα έθεσε σε τεράστιο κίνδυνο αυτή τη συνεργασία. Στη σκιά της ρωσικής απειλής, όπως εκτιμά ο ειδικός, η ουκρανική κυβέρνηση δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να σταματήσει να προμηθεύει τους Ρώσους με στρατιωτικό εξοπλισμό: «Σε διαφορετική περίπτωση, τα όπλα που κατασκευάζονται στην Ουκρανία, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αργότερα εναντίον της Ουκρανίας».

Θεωρητικά, όπως εκτιμούν αναλυτές, η Ρωσία θα μπορούσε να εισβάλει στις περιοχές όπου βρίσκονται οι ουκρανικές μονάδες παραγωγής ή να στήσει δικές της μονάδες. Φυσικά θα μπορούσε απλά να επιλέξει και το δρόμο της αποκλιμάκωσης, κάτι που θα προτιμούσε βέβαια και το Κίεβο, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό αέριο. Η αλληλεξάρτηση είναι μάλλον η λέξη κλειδί αυτής της διένεξης.

Ο ρωσικός αγώνας για την Ουκρανία κρύβει κυρίως γεωστρατηγικές επιδιώξεις, σημειώνει από την πλευρά του ο γερμανός ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων Αλεξάντερ Γκραφ Λάμπσντορφ: «Βέβαιο είναι ότι οικονομικοί λόγοι δεν παίζουν τόσο μεγάλο ρόλο». Γεγονός είναι ότι από οικονομική σκοπιά η Ουκρανία παρουσιάζει ελάχιστο ενδιαφέρον για την ΕΕ. Ο γερμανός ευρωβουλευτής συνοψίζει στα εξής το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για την Ουκρανία: σταθερότητα, αποφυγή συνοριακών διενέξεων και κύματος προσφύγων. «Εάν καταρρεύσει το κράτος, τότε θα προκύψει από την ελεγχόμενη σήμερα μετανάστευση μια χαοτική κατάσταση, την οποία δεν θέλει κανείς στην Ευρώπη».

Alois Berger / Κώστας Συμεωνίδης

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής