Η γραφή στην ψηφιακή εποχή

Οι ανάπτυξη όλο και περισσότερων ψηφιακών μέσων επικοινωνίας με πληκτρολόγιο, όπως τα smartphones και το iPad φαίνεται να θέτει σε κίνδυνο την παράδοση της γραφής, καθώς όλο και λιγότεροι άνθρωποι γράφουν με το χέρι. Ιδιαίτερα στα σχολεία διευρύνεται συνεχώς το χάσμα ανάμεσα στα παιδιά που έχουν άνεση στην παραδοσιακή γραφή και σε εκείνα που δυσκολεύονται να αποτυπώσουν τις σκέψεις τους στο χαρτί, εκτιμούν οι ειδικοί.

Η Άνγκελα ¨Εντερς, καθηγήτρια παιδαγωγικής στο πανεπιστήμιο του Ρέγκενσμπουργκ, εξηγεί: «Ήδη υπάρχουν σχολεία, όπου τα παιδιά γράφουν κυρίως σε iPads και το γράψιμο με το χέρι δεν εξασκείται, γιατί υποτίθεται ότι καταπονεί υπερβολικά τους μαθητές. Ιδιαίτερα σε μερικά δημοτικά σχολεία έχει επικρατήσει αυτή η αντίληψη. Έχουμε δει ένα τέτοιο πρότζεκτ στη Σουηδία, όπου τα παιδιά μαθαίνουν να γράφουν αποκλειστικά στο iPad. Ωστόσο τον τελευταίο καιρό έχουν αναζωπυρωθεί οι επιφυλάξεις και η συζήτηση για τη σκοπιμότητα του εγχειρήματος».

Η γραφή ως υπόσχεση

«Η γραφή αποτελεί μία υπόσχεση» τονίζουν χαρακτηριστικά οι ειδικοί. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ η πληκτρολόγηση του κειμένου στον υπολογιστή δεν δείχνει παρά μόνο το αποτέλεσμα της νοητικής πράξης, η παραδοσιακή γραφή υπόσχεται να μας αποκαλύψει και τη διαδικασία που οδήγησε σε αυτό το αποτέλεσμα. Αποτυπώνει τα συναισθήματα και την ψυχική κατάσταση του δημιουργού της. Γι αυτό τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται ένα κύμα νοσταλγίας για το χειρόγραφο. Στην Αμερική για παράδειγμα, το λογοτεχνικό περιοδικό «The Rumpus» φιλοξενεί κάθε τόσο μία στήλη που αποκαλείται «Επιστολές για το E-Mail»: ‘Ενας συγγραφέας καλείται να γράψει μία υποδειγματική επιστολή, η οποία σκανάρεται και αποστέλλεται σε συνδρομητές σε όλον τον κόσμο.

Η Άνγκελα Έντερς επισημαίνει ότι αν παραμεληθεί η παραδοσιακή γραφή, αυτό θα έχει συνέπειες όχι μόνο για την επικοινωνία, αλλά και για τη γνωστική ανάπτυξη του ανθρώπου: «Πολλές ικανότητες ή λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού θα άρχιζαν να εκλείπουν, για παράδειγμα κάποιες εκλεπτυσμένες κινήσεις των χεριών. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξη του παιδιού, γιατί το να γράφει, όπως και το να τρέχει ή να χοροπηδάει είναι κάτι που προϋποθέτει εξάσκηση, δεν έρχεται από μόνο του».

Γραφή και ικανοτητα αντίληψης

H Mίριαμ Μέκελ, καθηγήτρια επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο του Σαντ Γκάλεν στην Ελβετία, υποστηρίζει ότι «μόνο ο πλήρης αλφαβητισμός μας επιτρέπει να συμμετάσχουμε στην κοινωνία και μόνο όποιος κατέχει τη σωματική άσκηση της γραφής είναι σε θέση να κατανοήσει και το βάθος της έννοιας που εκφράζει με αυτήν την άσκηση». Κινδυνεύει λοιπόν ο πολιτισμός μας από την επέλαση των smartphones? Επιστήμονες όπως ο Γιόαχιμ Xέφλιχ, καθηγητής επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο της Ερφούρτης, υποστηρίζουν ότι παρόμοιες απαισιόδοξες εκτιμήσεις είχαν εκφραστεί πολλές φορές στο παρελθόν, αλλά αποδείχθηκαν άνευ σημασίας. Για παράδειγμα όταν άρχισε να διαδίδεται το τηλεγράφημα στα τέλη του 19ου αιώνα, πολλοί ήταν αυτοί που έσπευσαν να προβλέψουν το τέλος της γραπτής επιστολής, αλλά διαψεύστηκαν.

Πάντως τα γερμανικά σχολεία διατηρούν ακόμη την παράδοση της γραφής με το χέρι. Και υπάρχου σοβαροί λόγοι για κάτι τέτοιο, επισημαίνει η ‘Ανγκελα ¨Εντερς: «Η απώλεια της παραδοσιακής γραφής θα οδηγούσε τους μαθητές στο να αναπτύξουν άλλες προσλαμβάνουσες και τελικά θα επιδείνωνε την ικανότητα αντίληψης που διαθέτουν. Συνήθως σκέπτεται κανείς περισσότερο για να διατυπώσει ένα κείμενο που γράφει στο χέρι, παρά ένα κείμενο που γράφει στον υπολογιστή, όπου ανά πάσα στιγμή μπορεί να προσθέσει κάτι, να ελέγξει την ορθογραφία με το κατάλληλο πρόγραμμα. Ενώ όταν γράφεις με το χέρι πρέπει να οργανώσεις καλύτερα το μυαλό σου, να γνωρίζεις από πριν τι ακριβώς θέλεις να γράψεις. Αυτή η προσέγγιση βοηθάει τα παιδιά να αναπτύξουν έναν γραμμικό τρόπο σκέψης και να εκφράζονται επαγωγικά».

Günther Birkenstock / Γιάννης Παπαδημητρίου
Υπεύθ.σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη