Ευλογία ή κατάρα;

Πρόσφατα οι πολίτες του Μονάχου και ορισμένων περιφερειών της Βαυαρίας κλήθηκαν να απαντήσουν στο ερώτημα εάν στηρίζουν ή όχι την υποψηφιότητα του Μονάχου για την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2022. Στο σχετικό δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε, η συντριπτική πλειονότητα ψήφισε κατά. Η ετυμηγορία των πολιτών προκάλεσε σοκ στις τάξεις των τοπικών αρχόντων, όχι όμως και στα μέλη του συλλόγου «Περισσότερη Δημοκρατία». Ο εκπρόσωπός του Μίχαελ Έφλερ έκανε λόγο για μια αξιοσημείωτη εξέλιξη: «Αυτό που βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον στο δημοψήφισμα είναι το γεγονός ότι οι πολίτες δεν επηρεάστηκαν από την εκστρατεία υπέρ της υποψηφιότητας. Έλαβαν μόνοι τους την απόφαση, που οι ίδιοι θεώρησαν ότι είναι η καλύτερη».

Σε όλα τα γερμανικά κρατίδια προβλέπεται -υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις- η δυνατότητα διεξαγωγής δημοψηφισμάτων, εντούτοις σπανίως γίνεται χρήση της. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο ο νομοθέτης δεν έχει προβλέψει τη χρήση αυτού του εργαλείου. «Πιστεύω ότι για τους περισσότερους πολίτες δεν επαρκούν πλέον μόνον οι εκλογές για να εκφράζουν τις πολιτικές τους προτιμήσεις», σχολιάζει ο κ. Έφλερ. «Ακόμη και όταν ψηφίζεις ένα κόμμα δεν σημαίνει ότι συμφωνείς σε όλα τα επιμέρους θέματα με τη γραμμή του κόμματος». Γι΄ αυτό και ο ίδιος ζητά να δοθεί η δυνατότητα διεξαγωγής δημοψηφισμάτων και σε ομοσπονδιακό επίπεδο.

Τι θα αποφασίσουν CDU / CSU και SPD;

Στο ίδιος μήκος κύματος Σοσιαλδημοκράτες και Χριστιανοκοινωνιστές. Στα πλαίσια του υπό συγκρότηση μεγάλου συνασπισμού, τα δυο κόμματα θέλουν να εισαγάγουν περισσότερα στοιχεία άμεσης δημοκρατίας. Οι Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας τάσσονται υπέρ δημοψηφισμάτων «σε περιπτώσεις οικονομικής επιβάρυνσης της Γερμανίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο».

Οι Σοσιαλδημοκράτες από την πλευρά τους θέλουν να δοθεί στους πολίτες η δυνατότητα να αποφασίζουν εκ των υστέρων για ήδη ειλημμένες πολιτικές αποφάσεις, εφόσον βέβαια συγκεντρωθούν προηγουμένως τουλάχιστον ένα εκατομμύριο υπογραφές. Οι Χριστιανοδημοκράτες της Α. Μέρκελ από την πλευρά τους απορρίπτουν προς το παρόν τις προτάσεις των δυο μικρότερων κομμάτων. Το θέμα όμως δεν θεωρείται λήξαν στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για το σχηματισμό κυβέρνησης: «Υπάρχουν μεγάλες αντιδράσεις εντός των Χριστιανοδημοκρατών. Εάν όμως εμμείνουν οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Χριστιανοκοινωνιστές στη σκληρή τους στάση, δεν αποκλείεται να αλλάξει κάτι».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα δημοψηφίσματα έχουν πολλά οφέλη, κυρίως τη δεδομένη χρονική συγκυρία: «Οι πολίτες είναι ολοένα και περισσότερο δυσαρεστημένοι με την αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση και κυρίως με τα κόμματα», σχολιάζει ο πολιτικός επιστήμονας Φρανκ Ντέκερ από το Πανεπιστήμιο της Βόννης. Γι΄ αυτό το λόγο, σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει σήμερα στη Γερμανία ευρεία στήριξη της πρότασης για παγγερμανικά δημοψηφίσματα. Ο κ. Ντέκερ είναι βέβαιος ότι η μορφή αυτή της άμεσης δημοκρατίας μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αντιμετωπίζουν το πολιτικό σύστημα. «Υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες οι πολίτες εμφανίζονται πιο ικανοποιημένοι με το πολιτικό σύστημα εκεί όπου υπάρχει αυτή η δυνατότητα».

Οι κίνδυνοι

Περισσότερη δημοκρατία όμως συνεπάγεται και κινδύνους. Κυρίως δε όταν οι πολίτες μπορούν να αποφασίζουν εάν θέλουν να ψηφίσουν υπέρ ή κατά ενός νομοσχεδίου καθώς αυτό θα δυσχέραινε το έργο της κάθε κυβέρνησης, εκτιμά ο πολιτικός επιστήμονας. Γιατί κάθε φορά που η αντιπολίτευση δεν συμφωνεί με ένα νομοσχέδιο της κυβέρνησης, μπορεί να κινητοποιεί τους πολίτες: «Αναρωτιέμαι εάν, για παράδειγμα, θα περνούσαν οι μεταρρυθμίσεις της Ατζέντας 2010».

Ο κ. Ντέκερ αναφέρεται μάλιστα και σε ένα αρνητικό παράδειγμα, στην πολιτεία της Καλιφόρνιας. Εκεί υπάρχει, όπως λέει, μια «βιομηχανία δημοψηφισμάτων» από οργανώσεις που προωθούν συγκεκριμένα συμφέροντα. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι πολιτικές αποφάσεις δεν είναι πλέον αντιπροσωπευτικές, «αλλά εξυπηρετούν απλώς τα συμφέροντα καλά οργανωμένων πολιτικών μειονοτήτων», εξηγεί ο κ. Ντέκερ. Ο ίδιος είναι κατά της διεξαγωγής παγγερμανικών δημοψηφισμάτων.

«Οι διαδικασίες αυτές έχουν νόημα σε κατώτερο επίπεδο και σε περιπτώσεις που οι αποφάσεις συνεπάγονται άμεσες συνέπειες για τους πολίτες». Όπως για παράδειγμα στο Μόναχο, σύμφωνα με τον ίδιο, όπου οι δημοτικές αρχές έδωσαν τη δυνατότητα στους πολίτες να πουν τη γνώμη τους.

Anna Peters / Κώστας Συμεωνίδης

Υπεύθ.σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου