Ελληνική ποίηση στο Βερολίνο: Τίτος Πατρίκιος και Jazra Khaleed

Στο επίκεντρο των 50 και πλέον εκδηλώσεων βρίσκεται η Μεσόγειος: η θάλασσα της συνάντησης και του αποκλεισμού, το λίκνο διαφορετικών πολιτισμών και η εστία αιματηρών συγκρούσεων. Ανάμεσα στους 170 ποιητές και καλλιτέχνες από όλες τις χώρες της Μεσογείου ήταν και Έλληνες.

Τη βραδιά που ήταν αφιερωμένη στην ελληνική ποίηση με τίτλο «Ανάμεσα στη μούσα Καλλιόπη και την κρίση» ο Τίτος Πατρίκιος απήγγειλε το πρόσφατο ποίημά του "Το Σπίτι".

Μαζί με τον Τίτο Πατρίκιο ήταν οι ποιητές Δήμητρα Κωτούλα, Γιάννης Στίγκας και ο τσετσενικής καταγωγής Jazra Khaleed, που μεγάλωσε στην Αθήνα.
Πρόκειται για ένα ομολογουμένως ευρύ φάσμα ποιητών από την Ελλάδα: από τον Νέστορα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης Πατρίκιο ως τον γιο προσφύγων Khaleed.

Για τον διευθυντή του Φεστιβάλ Ποίησης Τόμας Βόλφαρτ η επιλογή αυτή είναι σχεδόν αυτονόητη γιατί «όλη του τη ζωή ο Τίτος Πατρίκιος έπρεπε να δραπετεύει από τις διάφορες εξουσίες. Τόσο για να επιζήσει, όσο και για να αντισταθεί και να συμβάλει τελικά στη διαμόρφωση μιας δημοκρατικής Ελλάδας. Και σήμερα επικρατεί η παράδοξη κατάσταση, η χώρα -που κάποτε γεννούσε φυγάδες- να δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τους ξένους, τους φυγάδες που έρχονται σε αυτήν».

Η απόσταση από την Ελλάδα αποτρέπει τις απόλυτες αλήθειες

Το στίγμα λοιπόν της ελληνικής βραδιάς αλλά και του φεστιβάλ ολόκληρου ήταν η μετανάστευση, η φυγή, η εξορία. Ο Τίτος Πατρίκιος ρωτήθηκε, τι σήμαινε γι’ αυτόν όταν εγκατέλειψε για πρώτη φορά την Ελλάδα για μεγάλο χρονικό διάστημα: «Χρειάστηκε να αφήσω, αλλά το κατάλαβα μετά, την απόλυτη βεβαιότητα και την απόλυτη πίστη σε κάποιες ιδέες. Γιατί με το φανατισμό που έχουν όλοι οι νέοι, πέρασα από τη μία θρησκευτική πίστη σε μια άλλη. Και ενώ νόμιζα ότι η καινούργια μου πίστη δεν είναι θρησκευτική, αλλά εντελώς λογική, σιγά - σιγά ανακάλυψα ότι και αυτή ήταν θρησκευτική πίστη. Και αντί να με απελευθερώνει με σκλάβωνε και αυτή.»

Χρειάστηκε πολύς καιρός για να απελευθερωθεί από τις αγκυλώσεις του, ομολόγησε ο Τίτος Πατρίκιος. Σ’ αυτό τον βοήθησε η απόσταση από την Ελλάδα, με την οποία όμως παρέμεινε πάντα συνδεδεμένος. Ομφάλιος λώρος ήταν η μητρική του γλώσσα.
Αυτή τον έφερνε και τον φέρνει, όπως λέει ο Τίτος Πατρίκιος, σε επαφή με τους «πεθαμένους», δηλαδή τα πολιτισμικά μορφώματα από την αρχαιότητα ως σήμερα.
Η γλώσσα ήταν και ο λόγος για την οριστική επιστροφή του ποιητή στην Ελλάδα: «Αισθάνθηκα ότι αν δεν γυρίσω στην Ελλάδα χάνω γλώσσα και ποίηση. Η ποίηση έμενε πάντα το μεγάλο στοίχημα, ήταν η ερωμένη που την απατούσα πολλές φορές για άλλες ερωμένες, αλλά κάθε φορά που γύριζα, εκείνη με δεχότανε.»

Η ελληνική καθημερινότητα με τα λόγια ενός ποιητή τσετσενικής καταγωγής

Σε αντίθεση με τον Τίτο Πατρίκιο ο Jazra Khaleed δεν φαίνεται να έχει Ιθάκη.
Γεννημένος πριν 31 χρόνια στην Τσετσενία ο Jazra Khaleed ήρθε με τους γονείς του το 1985 στην Αθήνα, όπου μεγάλωσε και πήγε σχολείο.
Μόλις πριν τέσσερα χρόνια ξεκίνησε να γράφει ποιήματα, τα οποία είναι εμπνευσμένα από τους ρυθμούς του χιπ - χοπ.

Η ποίηση του πρωτοεμφανίστηκε στο περιοδικό ΤΕΦΛΟΝ, το οποίο και εκδίδει.

Ένα από τα αιχμηρά του ποιήματα που διάβασε στο Βερολίνο είναι και το «Ελληνική Δημοκρατία».

Είμαι ένας γαμημένος μουσουλμάνος
Γροθιά, κνήμη, πούτσος
Δε θα γυρίσω πίσω στην πατρίδα μου
(δεν έχω πατρίδα)
Είμαι μια υγειονομική απειλή
Ένα μίασμα
Δεν ανήκω σε καμιά πολιτισμένη φυλή
Τι είναι αυτό που χαλάει την εικόνα της χώρας σας;
Το χρώμα ή τα δόντια μου;
Στο στήθος μου γεμάτα μετανάστες
Εξοκείλουν τα σαπιοκάραβα
Στην πλάτη μου ξεκινάνε εμφύλιοι πόλεμοι
Αντάρτες ξεπηδούν από τα πλευρά μου
Γιατροί με τη συνοδεία μπάτσων
Βάζουν αγγελίες θανάτου στο κορμί μου
Επικηρύσσουν την κάθε μου έκκριση...

Όπως τονίζει ο Jazra Khaleed, αυτά που περιγράφει δεν αποτελούν προσωπικά του βιώματα, αλλά παρατηρήσεις. Ο ίδιος είναι Έλληνας πολίτης, πλήρως ενσωματωμένος στην ελληνική κοινωνία και χειρίζεται με μεγάλη μαεστρία την ελληνική γλώσσα. Αλήθεια, ποιο ρόλο παίζει η γλώσσα στην ποίησή του; Ο νεαρός ποιητής απαντά: «Η ελληνική γλώσσα είναι η μόνη που γνωρίζω. Επομένως είμαι αναγκασμένος να γράφω ελληνικά. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να την ανατρέψω, να την εκτρέψω, και στην ουσία να πάρω πίσω κάποιες λέξεις... που η εξουσία τις χρησιμοποιεί ενάντια στην αρχική τους σημασία, να τις πάρω πίσω, να τις χρησιμοποιήσω σε ένα περιεχόμενο που αναδεικνύει την αρχική τους σημασία ως έχει να κάνει με την καθημερινή ζωή.»

Τα ποιήματα του Jazra Khaleed προκάλεσαν μεγάλη αίσθηση στο κοινό, ενώ οι διοργανωτές σκοπεύουν να τον καλέσουν σύντομα ξανά στο Βερολίνο.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο

Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου