Διαμάχη για τα Κύθηρα

Στο Πρωτοδικείο του Βερολίνου στην οδό Tegeler Weg, ένα βαρύ νεορωμανικό κτίριο που χτίστηκε το 1900, χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής στην τελευταία φάση της γερμανικής αυτοκρατορίας, εκδικάζεται αυτές τις μέρες μια παράξενη υπόθεση. Στο κέντρο της βρίσκεται ένας θαυμάσιος πίνακας του Ζαν Αντουάν Βατώ, η «Επιβίβαση για τα Κύθηρα», έργο του 1717 που δείχνει την αναχώρηση μιας παρέας νέων για το ανέμελο νησί του έρωτα, τα Κύθηρα. Ο πίνακας βρίσκεται σήμερα στο ανάκτορο Charlottenburg και για να μη βγει στο σφυρί το 1983 το γερμανικό δημόσιο τον είχε αγοράσει από τον κάτοχο, τη βασιλική οικογένεια των Hohenzollern. Τώρα ο επικεφαλής της δυναστείας, πρίγκιπας Γεώργιος Φρειδερίκος προσέφυγε στη δικαιοσύνη κατά του εκδοτικού οίκου Schnell & Steiner επιρρίπτοντάς του ότι θίγει την τιμή και την υπόληψη της οικογενείας του, του πρώην βασιλικού οίκου της Πρωσίας. Περί τίνος πρόκειται;

Το ρήγμα του πολέμου και η μνήμη

Ο εκδοτικός οίκος κυκλοφόρησε φέτος ένα βιβλίο του τεχνοκριτικού Guido Hinterkeuser για τους θησαυρούς των ανακτόρων του Βερολίνου. Και στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται ένα ντοκουμέντο που εντοπίστηκε πριν από πέντε μόλις χρόνια στα αρχεία της Παλαιάς Εθνικής Πινακοθήκης. Είναι το επίσημο αντίγραφο ενός διατάγματος του Πρωσικού Υπουργείου Οικονομικών. Πιστοποιεί ότι ο πίνακας του Βατώ είχε αγοραστεί ήδη το 1928 από το γερμανικό δημόσιο που είχε καταβάλει τότε στον οίκο των Hohenzollern 1.800.000 αυτοκρατορικά μάρκα. Με δυο λόγια ο αναγνώστης του βιβλίου αποκομίζει την εντύπωση ότι το δημόσιο αγόρασε μια φορά προπολεμικά και μια φορά μεταπολεμικά τον ίδιο πίνακα και στην ατμόσφαιρα πλανάται η εντύπωση ότι η πρώην βασιλική οικογένεια απομυζά τον δημόσιο κορβανά. Επί της ουσίας το πιθανότερο είναι ότι δεν υπάρχει δόλος, τα στοιχεία δείχνουν ότι το μεγάλο ρήγμα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου κατάπιε όχι μόνο πολλά έγγραφα αλλά και ένα μέρος της δημόσιας μνήμης. Επί της διαδικασίας από την αρχή της δίκης κιόλας οι δικαστές επισήμαναν ότι το γερμανικό δίκαιο προστατεύει σήμερα την τιμή και υπόληψη του ατόμου, όχι όμως και την ξεπερασμένη τιμή της οικογένειας.

Η φεουδαρχία και η μοντέρνα εποχή

Δεν μπορεί να προδικάσει κανείς το οριστικό τέλος αυτής της ιστορίας, ωστόσο τα σχόλια του τύπου είναι ενδιαφέροντα. Το συμπέρασμα της συντηρητικής Frankfurter Allgemeine Zeitung: „Το πραγματικό δίδαγμα αυτής της υπόθεσης είναι ότι δεν υπάρχει ιστορικό ίχνος, δεν υπάρχει έγγραφο ή διοικητική πράξη του παρελθόντος τόσο καταχωνιασμένη που να μην μπορεί ανά πάσα στιγμή να ξαναβγεί στο φως. Δεν υπάρχει οριστική λήθη, μόνο διαβαθμίσεις της μνήμης.» Η φιλελεύθερη Süddeutsche Zeitung του Μονάχου βγάζει το δικό της δίδαγμα: «Όποιος παρακολουθεί τη δίκη σ’ αυτό το νεορωμανικό φρούριο της Θέμιδος, αυτή την υπόμνηση της μεγάλης εποχής των φεουδαρχικών αξιών, εγκαταλείπει την αίθουσα με ανάμικτα συναισθήματα. Είναι πολύ ωραίο που το παμπάλαιο αυτό κτίριο διατηρείται ακόμα. Και είναι πολύ σωστό που αυτή την εποχή ανακαινίζεται. Αλλά είναι επίσης υπέροχο ότι πνευματικά έχουμε ξεπεράσει όλα αυτά που συμβόλιζε κάποτε.» Και η δική μας αυθόρμητη κατακλείδα: να μια διαφοροποιημένη και εκλογικευμένη, υγιής σχέση ενός λαού με το παρελθόν του.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ.σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου