Αμφισβήτηση και όρια του Σένγκεν

Η Συνθήκη του Σένγκεν υπεγράφη πριν από 30 χρόνια στην ομώνυμη κωμόπολη του Λουξεμβούργου με στόχο, μεταξύ άλλων, τη σταδιακή κατάργηση των συνοριακών ελέγχων και την ελεύθερη μετακίνηση εντός ΕΕ. Ωστόσο, η όξυνση της προσφυγικής κρίσης, με την αθρόα αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη, φαίνεται να έχει ενισχύσει όσο ποτέ άλλοτε την κριτική εναντίον της εν λόγω συμφωνίας με βασικό επιχείρημα ότι όσο βρίσκεται σε ισχύ το Σένγκεν, δεν μπορεί να διασφαλιστεί ο έλεγχος των προσφυγικών ροών.

Οι έκτακτες καταστάσεις οδήγησαν πολλές χώρες στην απόφαση να επαναφέρουν προσωρινά τους συνοριακούς ελέγχους, θέτοντας κατ' αυτόν τον τρόπο ουσιαστικά εκτός ισχύος τη Συνθήκη Σένγκεν. Πέρα από το Σένγκεν όμως, εκτός ισχύος τέθηκε εκ των πραγμάτων και ο Κανονισμός του Δουβλίνου, που ορίζει μεταξύ άλλων ότι η πρώτη χώρα της ΕΕ στην οποία εισέρχεται ένας πρόσφυγας είναι υπεύθυνη για την καταγραφή και την εξέταση του αιτήματος ασύλου. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως οι συγκεκριμένες διατάξεις αγνοήθηκαν.

Όπως επισήμανε στην DW ο Βίχαρντ Βόικε, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μύνστερ, «σε αυτό ήταν συνυπεύθυνη και η Γερμανία, όσο μεγαλόκαρδη κι ήταν η χειρονομία της καγκελαρίου Μέρκελ να επιτρέψει στους πρόσφυγες από την Ουγγαρία να εισέλθουν σε γερμανικό έδαφος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει η καταγραφή των προσφύγων στη χώρα μέσω της οποία εισήλθαν στην ΕΕ. Το ερώτημα τώρα είναι αν ο Κανονισμός του Δουβλίνου είναι βιώσιμος σε βάθος χρόνου με έναν τόσο μεγάλο αριθμό προσφύγων και ως προς αυτό έχω τις αμφιβολίες μου».

«Αδύνατη» η διάλυση της ΕΕ εξαιτίας του Σένγκεν

Οι υπουργοί Εσωτερικών ορισμένων χωρών της ΕΕ συναντώνται αύριο στο Ες Μπελβάλ του Λουξεμβούργου στο πλαίσιο συνεδρίου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης, όπου αναμένεται να συζητήσουν για τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που απορρέουν από τη Συνθήκη του Σένγκεν με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων ζωής.

Γεγονός είναι ότι οι ελευθερίες που προβλέπει το Σένγκεν αξιολογούνται από ορισμένους, δεδομένης της δραματικής αύξησης των προσφυγικών ροών, ως κίνδυνος για τη συνοχή, ενδεχομένως και για την ίδια την ύπαρξη της ΕΕ. Ο Βίχαρντ Βόικε δεν συμμερίζεται πάντως τη συγκεκριμένη προσέγγιση. Όπως εκτίμησε, «όχι δεν νομίζω ότι το Σένγκεν θα μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο για την ΕΕ. Το ακριβώς αντίθετο μάλιστα: αυτό που σημαίνει το Σένγκεν, δηλαδή η ελεύθερη μετακίνηση, είναι ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Μπορεί κανείς να περάσει τα σύνορα χωρίς ελέγχους. (…) Το Σένγκεν είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της Ευρώπης και έτσι το βλέπουν και οι κοινωνίες των χωρών που εντάχθηκαν στην ΕΕ από το 2004 και αργότερα. Θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια ώστε να διατηρηθεί αυτό το επίτευγμα. Το ενδεχόμενο να διαλυθεί έτσι η ΕΕ το θεωρώ αδύνατο».

Φρίντελ Τάουμπε / Άρης Καλτιριμτζής