Έφυγε ο Χανς Mάγκνους Εντσενσμπέργκερ (1929-2022)

Ο συγγραφέας Χανς Mάγκνους Εντσενσμπέργκερ άφησε χθες την τελευταία του πνοή. Συνόδευσε και συμπροσδιόρισε όσο λίγοι την πολιτική και πνευματική πορεία της σύγχρονης Γερμανίας. Χαμαιλεοντικό πνεύμα και χαλκέντερος συγγραφέας αφήνει πίσω του τεράστιο έργο. Επί δεκαετίες έδινε καίρια δείγματα γραφής, κυρίως ποιήματα και δοκίμια αλλά και μυθιστορήματα, όπως το περίφημο «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας», μια σπουδή στον ισπανικό εμφύλιο.

Ο Χανς Mάγκνους Εντσενσμπέργκερ γεννήθηκε στο Άλγκοϊ στις 11 Νοεμβρίου του 1929 και μεγάλωσε στη Νυρεμβέργη. Ήταν ο πρωτότοκος γιος ενός εφευρετικού μηχανικού τηλεπικοινωνιών και μιας δασκάλας. Ήδη ως έφηβος έγραφε ποίηση, κάτι που έκανε πολύ πιο ευχάριστα από την αναγκαστική συμμετοχή του στις εκδηλώσεις της Χιτλερικής Νεολαίας, από την οποία πήρε αποβολή πολύ νωρίς. Σε ηλικία 15 ετών κατετάγη υποχρεωτικά στον ναζιστικό στρατό το 1944, σύντομα όμως λιποτάκτησε, λίγο πριν το τέλος του Πολέμου.

Όπως θυμάται ο ίδιος ήταν τυχερός γιατί οι γονείς του, «αν και δεν ήταν αντιστασιακοί αλλά ούτε και ναζί», του εμφύσησαν μια κριτική διάθεση για όσα συνέβαιναν στη Γερμανία, ήδη από τα πρώτα στάδια της ανόδου του ναζισμού. Το 1949 ο νεαρός Εντσενσμπέργκερ άρχισε να σπουδάζει λογοτεχνία και έλαβε το διδακτορικό του στη φιλοσοφία το 1955. Πολύ νωρίς άρχισε να εκδίδει τα πρώτα του βιβλία και έγινε μέλος της «Ομάδας 47» (Gruppe 47), ενός θρυλικού συγγραφικού κύκλου που στόχο είχε την ανανέωση της μεταπολεμικής γερμανικής λογοτεχνίας.

Η αποπνικτική μεταπολεμική Γερμανία και τα ταξίδια στον κόσμο

Η μεταπολεμική Γερμανία διαπνεόταν όμως από μια έντονα φορτισμένη ατμόσφαιρα που για τον Χανς Mάγκνους Εντσενσμπέργκερ ήταν αποπνικτική. Ήθελε να ταξιδεύει ανά τον κόσμο, όπως και έκανε. ΗΠΑ, Μεξικό, Νορβηγία ήταν μερικοί από τους προορισμούς του την ταραχώδη δεκαετία του 1960, που τόσο πολύ επηρέασε τα έργα του. Ήταν κοσμοπολίτης, ανήσυχο πνεύμα που αναζητούσε διαρκώς το νέο. 

Tην ίδια δεκαετία έγραψε και κάποια από τα εμβληματικά έργα του που θα μείνουν. Η πρώτη του ποιητική συλλογή «Η υπεράσπιση των λύκων» το 1957 προκάλεσε ενθουσιασμό στο αναγνωστικό κοινό. Όπως και άλλοι μεταπολεμικοί Γερμανοί συγγραφείς, έτσι και ο Εντσενσμπέργκερ ήταν έντονα πολιτικοποιημένος και θέλησε να διαφοροποιηθεί από τη σχολή του υπαρξισμού, από την οποία ήταν επηρεασμένη μέχρι τότε η γερμανική ποίηση. Η γραφή του απέπνεε μια πρωτόφαντη οργή, που με το πέρασμα των δεκαετιών έδωσε τη θέση της στη λεπτή ειρωνεία και την κριτική διάθεση.

Το 1963 τιμήθηκε με το λογοτεχνικό Βραβείο Γκέοργκ Μπύχνερ, ενώ στην πορεία ακολούθησαν και πολλές άλλες τιμητικές διακρίσεις: Βραβείο Χάινριχ Μπελ, Βραβείο των Γερμανών Κριτικών, Βραβείο Λούντβιχ Μπέρνε και άλλα. Έμεινε συγγραφικά ενεργός σχεδόν μέχρι το τέλος, με τελευταίο έργο του την πρόζα «Louisiana Story» (2019). Η εφημερίδα Die Zeit τον είχε χαρακτηρίσει κάποτε εύστοχα «ρεαλιστή της ουτοπίας».

Χάικε Μουντ

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη

Mπορείτε να ακούσετε εδώ το ποίημα «Σύνδρομο» του Χανς Mάγκνους Εντσενσμπέργκερ