Vojnu neutralnost proglašava država, a ne entiteti
18. oktobar 2017
„Mi u Republici Srpskoj (RS) dobro znamo da je Bosna i Hercegovina (BiH) država koja ima svoj suverenitet, stolicu u Ujedinjenim nacijama, i koja u dogledno vrijeme treba da ima svoju stolicu u Partnerstvu za mir i NATO-u.“ Ovim riječima je nekadašnji predsjednik RS-a Dragan Čavić u entitetskoj Skupštini u Banjaluci izrazio opredjeljenje za pristupanje BiH euroatlantskim sigurnosnim sistemima. Time su stečeni uslovi za provođenje najuspješnije poslijeratne reforme u ovoj zemlji, reforme odbrane. Međusobno suprotsavljene entitetske vojske, Vojska Federacije (VF) BiH i Vojska RS-a (VRS) ukinute su voljom sva tri konstitutivna naroda, a formirani su državno Ministarstvo odbrane i jedinstvene Oružane snage BiH.
Reformama koje su okončane 2006. godine riješena je i duboka politička kriza u BiH tokom koje je bivši Obavještajni centar VRS-a pratio i prisluškivao pripadnike i jedinice tadašnjih međunarodnih organizacija i snaga koje su radile na uspostavi mira i stabilnosti u poslijeratnoj BiH. Nakon odbrambene reforme, BiH je postala punopravna članica NATO-vog projekta Partnerstvo za mir, a od ulaska u najmoćniji vojnopolitički savez dijeli je aktivacija MAP-a (Akcijski plan za članstvo u NATO-u), odnosno knjiženje vojne imovine na državu. Iako se tokom odbrambenih reformi obavezala na pristupanje euroatlantskim sigurnosnim sistemima, RS se danas protivi ulasku BiH u NATO, zalažući se za demilitarizaciju BiH i vojnu neutralnost po uzoru na Srbiju.
Rezolucija u skladu sa politikom Srbije
Poslanici Narodne Skupštine RS-a su u utorak (17.10.) razmotrili „Prijedlog rezolucije o zaštiti ustavnog poretka i proglašenju vojne neutralnosti Republike Srpske“. Rezolucijom bi, prema tumačenju predlagača, Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) i njegovih koalicijskih partnera, trebalo da se definira „neutralnost RS-a“ u odnosu na postojeće vojne saveze. U Prijedlogu rezolucije se navodi da teritorija ovog entiteta ne može biti otuđena na bilo koji način mimo Ustava i zakona, niti joj se može utvrditi ili upisati neko drugo svojstvo. Iz SNSD-a poručuju da će se svaki pokušaj uskraćivanja svih „suverenih" prava nad teritorijom RS-a smatrati kršenjem međunarodnog prava.
U dokumentu je, također, precizirano da je RS opredijeljena da svaki budući status koordinira sa Srbijom. „U skladu s tim Narodna skupština RS-a donosi odluku o proglašavanju vojne neutralnosti u odnosu na postojeće vojne saveze do eventualnog raspisivanja referenduma u RS-u na kome bi bila donesena konačna odluka o ovom pitanju“, navodi se u tekstu rezolucije.
Šta se krije iza priče o vojnoj neutralnosti?
Komentirajući rezoluciju o tzv. vojnoj neutralnosti RS-a, analitičari ističu da je ona suprotna principima odbrambenih reformi pojašnjavajući da bosanskohercegovački entiteti, prema Ustavu i važećim zakonima, nemaju nikakve nadležnosti u ovoj oblasti. Profesor na sarajevskom Fakultetu političkih nauka i bivši ministar odbrane BiH Selmo Cikotić kaže da određivanje vojne neutralnosti nije u nadležnosti entiteta. „To pitanje je u isključivoj nadležnosti države, odnosno eventualna vojna neutralnost može se odrediti samo na nivou BiH. Entiteti tu nemaju nikakve nadležnosti. Mislim da vlasti u RS-u ovom inicijativom žele zasjeniti druga, značajnija pitanja. Očito je lakše baviti se vojnom neutralnošću nego privrednim oporavkom entiteta i drugim, važnim životnim pitanjima", kaže Cikotić za Deutsche Welle.
Naš sagovornik ističe da će ova inicijativa više šetete nanijeti RS-u, nego državi BiH. „Ne mislim da će se NATO ozbiljno baviti ovom rezolucijom, ali će je posmatrati i pratiti je“, kaže Cikotić. „U ovom slučaju može se prepoznati i neka vrsta refleksije, odnosno uticaja politike Srbije na politiku u RS-u. Međutim, nedavno sam boravio u Beogradu i znam da Srbija, pored svoje deklarisane neutralnosti u vojnom smislu, ima znatno intenzivniju saradnju sa NATO-om nego što je to slučaj sa BiH koja se deklarativno zalaže za punopravno članstvo u Sjevernoatlantskom savezu“, kaže Cikotić. Bivši ministar odbrane kaže da vjeruje u punopravno članstvo BiH u NATO-u, dok inicijativu u Skupštini RS-a naziva „politikom generisanja sukoba" kojom SNSD želi osigurati opstanak na vlasti u ovom entitetu.