Talas protesta se širi Južnom Amerikom
25. oktobar 2019
Poslednjih sedmica dvije zemlje Južne Amerike bile su poprište žestokih protesta: Čile i Ekvador. Pri tom to nisu susjedne zemlje – udaljene su oko 3.000 kilometara. U oba slučaja proteste su pokrenule određene odluke predsjednika, Lenjina Morena u Ekvadoru i Sebastijana Pinjere u Čileu. Bili su to okidači masovnih reakcija civilnog društva.
Slične su tendencije i u drugim zemljama Južne Amerike, kaže Valeska Hese, šefica Odjeljenja za Latinsku Ameriku njemačke Fondacije „Fridrih Ebert" bliske socijaldemokratama.
U razgovoru za DW ona je podsjetila da je predsjednik Ekvadora Moreno, baš kao i predsjednik Argentine Maurisijo Makri, morao da najavi mjere štednje – koje je nametnuo Međunarodni monetarni fond (MMF) kao uslov za dodjelu kredita.
„MMF propagira iste recepte već više od 50 godina, odnosno štednju u javnoj potrošnji i liberalizaciju ekonomije", kaže Hese.
Iako Čile nema problema sa dugovima, postoje paralele sa Ekvadorom i Argentinom. „Čile je najneoliberalnija zemlja na svijetu, a sva područja javnog života su privatizovana: penzije, zdravstvo, obrazovanje."
Ali očigledno da mnogi Čileanci jedva sastavljaju kraj s krajem – važan okidač za protest: „Srednja klasa u Čileu zarađuje u prosjeku oko 700 evra mjesečno a ima troškove života uporedive sa Berlinom."
Pokazatelji nejednakosti
Pri tom podaci koji se tiču ekonomije Čilea kažu da je toj zemlji zapravo dobro. Tome u prilog idu i izvještaji poput Ekonomske komisije za Latinsku Ameriku i Karibe (CEPAL), prema kojima je, na primjer, siromaštvo u Čileu palo za tri odsto između 2016. i 2019. godine.
Međutim, isti izvještaj navodi da u Čileu jedan odsto stanovništva posjeduje 26,5 odsto imovine.
Razlike između bogatih i manje bogatih mogu se primijetiti u mnogim zemljama Latinske Amerike, kaže Valeska Hese. To nije najsiromašniji region na svijetu, „već onaj sa najekstremnijom nejednakošću". To potvrđuje i međunarodni Džini indeks Svjetske banke.
Samo dvije od deset zemalja s najviše nejednakosti nisu smještene u Latinskoj Americi: Južnoafrička Republika i Ruanda. Čile je sedmi na ovoj listi.
Mihael Alvarez je portparol Fondacije „Hajnrih Bel" u Berlinu, a dugi niz godina je vodio kancelariju te fondacije bliske Zelenima u glavnom gradu Čilea. Prema njegovom mišljenju, nakon napretka u socijalnoj oblasti početkom devedesetih, nekoliko latinoameričkih zemalja se poslednjih godina vraća na mjere štednje.
„U Ekvadoru, Argentini i drugim zemljama regiona raste deficit i država to ne rješava sistematskom reformom poreskih prihoda. Dakle nema poreske reforme", kaže Alvarez.
Valeska Hese kaže da je „u vrijeme ljevičarskih vlada postojalo mnogo programa preraspodjele koji su ublažili siromaštvo". Međutim, nisu riješeni strukturni problemi.
Da li će se protesti proširiti na region?
Postoji li „opasnost" da se protestima „zaraze" i druge zemlje u regionu? Valeska Hese kaže: „Ako bi ono što se događa u Ekvadoru i Čileu bilo zarazno, onda bi i ljudi u Argentini izašli na ulice. Ali, možda ne izlaze sada na ulice, jer u nedjelju ionako izlaze na izbore."
Betina Horst, zamjenica direktora konzervativnog čileanskog istraživačkog centra „Sloboda i razvoj", komentariše skeptičnije: „Svaka država u Latinskoj Americi ima svoje ekonomske specifičnosti i jedini zajednički element je da uvijek postoje organizovane grupe radikalizovanih ljevičara, koji žele da destabilizuju demokratiju. Tamo gdje ne uspijevaju dođu na vlast izborima, pokušavaju to silom."
Prema njenom mišljenju, upravo se to događa u Čileu: „To je protest bez jasnih zahtjeva, bez lidera, koji samo želi da destabilizuje demokratiju."
Mihael Alvarez se uopšte na slaže sa njom. On osuđuje nasilje u Čileu, ali napominje da ima dosta mirnih demonstranata koji zahtijevaju svoja prava. I to ne samo u Čileu:
„U poređenju sa prošlim vijekom, ljudi u Latinskoj Americi više nisu spremni da prihvate socijalnu nejednakost."