Preminuo Žak Delor - arhitekta Evropske unije

Francuz Žak Delor (Jacques Delors), koji je bio na čelu Evropske komisije od 1985. do 1995. umro je u Parizu 27. decembra 2023. u devedeset i osmoj godini života. Njegova kćerka, gradonačelnica Lila Martin Obri objavila je da je Delor preminuo u snu. Šefovi država i vlada su još 1994. kada je Delor odlazio sa funkcije, znali da „njegove zasluge za Evropu neće biti zaboravljene“.

Delor je bio jedan od posljednjih velikih Evropljana svoje generacije, koja je bila prožeta užasima Drugog svjetskog rata iz čega je crpila svoju snagu za oblikovanje zajedničke budućnosti. Iz tog iskustva je i Delor crpio volju da postavi temelje današnje Evropske unije između 1985. i 1995.

Otac zajedničkog tržišta

Pola godine poslije preuzimanja dužnosti, u januaru 1985. Žak Delor je objavio „Bijelu knjigu o dovršavanju zajedničkog tržišta". To je bilo majstorsko djelo. Radio je na ostvarenju ciljeva iz tog dokumenta sve do 1992.

U ovoj knjizi je riječ o pravu građana Evropske unije da slobodno biraju boravište kako bi tražili posao, kao i o pravu da se angažuje majstor ili zanatlija iz susjedne zemlje ili, recimo, o tome da se milanska salama može prodavati i u dalekoj Finskoj. Njegove zasluge nisu samo u zaokruživanju zajedničkog evropskog tržišta, već i potpisivanje Šengenskog sporazuma kao i početak ostvarivanja ekonomske i monetarne unije koja je dovela do uvođenja evra. Trenutno 343 miliona graðana Evropske unije koriste zajedničku valutu.

Spor sa Margaret Tačer

Delor nije imao samo prijatelje i saveznike među tadašnjim evropskim državnicima. Britanska premijerka Margaret Tačer je trostrukim "no, no, no" odbila njegove reformske prijedloge za evropske institucije. Često u prepirkama između njih dvoje nije nedostajalo oštrih riječi.

Ipak, Delorove velike zasluge za razvoj Evropske unije bile su jasne još dok je bio na dužnosti predsjednika Evropske komisije. Decembra 1994. šefovi država i vlada su na njegovom oproštajnom samitu Evropske unije imali za njega samo riječi hvale, govoreći o „deset najuspješnijih godina evropskog ujedinjenja".

Prvo bankar, pa političar

Žak Delor je rođen u Parizu 20. Jula 1925. u porodici običnih ljudi. Bio je jedinac. Stupio je u brak sa Mari Lefalj 1948. Dobili sz dvoje dece, kćerku Martin i sina Žan-Pola. Kćerka je krenula očevim stopama – Martin Obri je postala gradonačelnica Lila. Sin mu je umro od leukemije 1982., a Delorova supruga je umrla 2020.

Delor je karijeru počeo u Francuskoj centralnoj banci (Banque de France). Tek uoči svog pedesetog rođendana, 1974. ovaj ekonomista je otpočeo političku karijeru.

Pristupio je Socijalistièkoj partiji, u kojoj je relativno brzo izabran u predsjedništvo, a 1979. je kao poslanik Evropskog parlamenta došao u Brisel.

Između Brisela i Pariza

Ali već 1981. vraća se u Pariz kako bi u kabinetu predsjednika Miterana preuzeo dužnost ministra za ekonomiju i finansije. Miteran je zaslužan i za njegov izbor na mjesto predsjednika Evropske komisije 1985.

Kada se oprostio od te dužnosti, Delor se nije kandidovao za predsjednika Francuske u maju 1995. mada se govorkalo o tome. Ipak, nije mirovao. Angažovao se za Unesko i OEBS, a 1996. osniva i sopstvenu fondaciju "Notre Europe", poznatu i kao Institut Žak Delor.

Poslije Žana Monea, Helmuta Kola, Volfganga Šojblea, otišao je i Žak Delor, posljednji „počasni građanin Evrope". Smjelo je promišljao budućnost, ali je umio i da svoje vizije pragmatično pretvori u stvarnost. Žak Delor je dobrim dijelom učestvovao u konstituisanju i oblikovanju Evropske unije kakvu poznajemo danas, sa svim njenim prednostima i nedostacima.