Komentar: Kosovska vojska i Donald Trump
20. decembar 2018
To što se dešava u vezi sa Kosovom ide logikom novog svjetskog poretka. I to svjetskog poretka jednog Donalda Trampa ili Vladimira Putina, a ne logikom Ujedinjenih nacija ili Evropske unije. I zato nije čudo što su najvažniji zagovornik Kosovara Sjedinjene Države. Istovremeno Rusija podržava srpske pozicije. Dakle, Rusija na strani Srbije, a SAD kao sila zaštitnica Kosova.
Tamo se, na marginama Evrope, sada markiraju sfere interesa. Nakon što je prošle godine Crna Gora postala članica NATO i nakon što će rješavanjem spora oko imena to uskoro moći da uradi i Makedonija, na Balkanu ostaju tri zemlje sa nerazjašnjenom bezbjednosno-političkom pripadnošću: Bosna i Hercegovina, Srbija i Kosovo. Uprkos godina i decenija višestrukih diplomatskih napora – posebno Evropske unije – malo toga je postignuto kada je riječ o popuštanju napetosti. I ne zna se gdje to sve vodi.
Slabosti multilateralnih organizacija
Zato su nedavni događaji oko Kosova takođe simptom slabosti multilateralnih organizacija, posebno EU i UN. U nastojanju da izbalansiraju interese svojih članica, one jedva da mogu jasno da se postave. Uzdrmane događajima posljednjih nedjelja, one doduše zahtijevaju umjerenost, ali nekakvih konkretnih mjera gotovo da nema.
I iznad svega, Evropska unija je u regionu izigrala ne samo simpatije, već i autoritet, jer više ne može uvjerljivo da održi perspektivu pristupanja. Protivljenje integraciji Zapadnog Balkana ne da se nije smanjilo – većse povećalo.
Političari sa Zapadnog Balkana to su odavno shvatili. Oni se bave svojim stvarima: radi se o ličnoj moći, o nacionalnim ekonomskim i bezbjednosnim interesima. Taj lijepi svijet vrijednosti demokratske i jedinstvene Evrope nije im na prvom mjestu.
Tako nastaju novi manevarski prostori, čiji cilj nije saradnja unutar regiona, već sprovođenje pojedinačnih interesa. To podrazumijeva i izolaciju, što potvrđuje izgradnja Vojske Kosova i uvođenje carina od 100 odsto na srpsku robu. Čini se da za sada nema ništa od sna o ujedinjenju šest država Zapadnog Balkana u zajedničko ekonomsko područje a time i prevazilaženja sukoba oko državnosti.
Predsednici profitiraju zbog napetosti
Umjesto toga, pokazuju se mišići, protivnici zauzimaju pozicije. Obje strane od toga imaju koristi. Tako su i nastupi srpskog i kosovskog predsjednika u Savjetu bezbjednosti UN – iz perspektive onih o kojima je riječ – bili potpuni uspjeh. Jer, obema stranama su samo upućeni apeli – bez pritiska, ništa konkretno.
Mnogo važnije je bilo nešto drugo: i jedan i drugi predsjednik mogli su svojim građanima da pokažu da pred cijelim svijetom zastupaju i brane njihove interese. Aktuelne tenzije, dakle, i jednom i drugom predsjedniku pomažu da skrenu pažnju sa domaćih problema. A njih obojica imaju na pretek.
Osnivanje Vojske Kosova je doduše prvenstveno simboličan čin, ali Kosovo time više nego jasno daje do znanja da koristi prava suverene države, da nastupa sa novim samopouzdanjem. Deset godina od proglašenja nezavisnosti i 20 godina od rata na Kosovu, stanovnici više ne žele da budu građani drugog reda, u okruženju zemalja koje uživaju slobodu kretanja i članstva u međunarodnim organizacijama.
EU ne koristi šansu
Evropska unija, međutim, i dalje ima problema da se aktivno založi za Zapadni Balkan i da ga shvati kao šansu. Kosovarima ne uvodi bezvizni režim, ali zahtijeva ukidanje carina. Prema evropskoj logici – sve je to tačno. Ali nije prema logici „novog" svjetskog poretka.
Dijalog između Srbije i Kosova pod vođstvom Evropske unije takođe je na ledu. Kosovo sada zahtijeva da se uključe SAD. Nije ni čudo!
U utorak (18.12.) se saznalo i za pismo predsednika SAD, Donalda Trampa, upućeno Tačiju u kome on njega i Vučića poziva u Bijelu kuću kako bi tamo proslavili „istorijski sporazum". To zvuči kao „Kemp Dejvid", kao nekadašnji dogovor o Bliskom istoku. Ali sporazuma još uvijek nema, pa čak ni konstruktivnog dijaloga.
Evropa bi zato svoje interese trebalo odlučnije da zastupa i na Balkanu. I to zajedno sa Sjedinjenim Američkim Državama. Da ne prepusti taj važan, drevni evropski region samom sebi. Ili drugim uticajnim silama.