Karlova nagrada papi. Zašto baš njemu?

Karlovu nagradu od 1950. godine dodjeljuje jedno udruženje iz Ahena. Dosadašnji dobitnici nagrade su brojni vodeći evropski političari, njemački kancelari, američki predsjednik, narod Luksemburga, valuta evro i jedan papa. Specijalnu Karlovu nagradu za ulogu u rušenju komunističkih režima u istočnoj Evropi 2004. godine je, naime, dobio tada teško oboljeli papa Jovan Pavle II. „Međunarodna Karlova nagrada grada Ahena“ uživa veliki ugled kao najstarija evropsko-politička nagrada Njemačke koja svake godine okuplja prominentan krug političara i uglednih ličnosti.

Utemeljitelj

Ahenski trgovac tekstilom Kurt Fajfer, jedan od prvih gradonačelnika Ahena nakon Drugog svjetskog rata, razvio je ideju dodjele nagrade za evropsko ujedinjenje. Osnovao je udruženje i pridobio podršku brojnih ahenskih političara. Britanske okupacione snage nisu bile previše oduševljene zbog toga što su Fajfer i nekoliko njegovih saradnika bili bivši članovi NSDAP-a (Nacionalsocijalističke radničke partije). Međutim, Fajfer je uspio raspršiti njihove sumnje i kroz ugledne dobitnike Karlova nagrada brzo je privukla pažnju šire javnosti.

Naziv

Za utemeljitelje nagrade je srednjovjekovni car Karlo Veliki bio otac evropskog ujedinjenja. Mada i nasilno, krvavim ratovima – između ostalog i protiv paganske Saksonije – Karlo je stvorio carstvo sa efikasnom upravom koje je obuhvatalo zapadnu Evropu. On je stvorio neku vrstu evropskog identiteta. Ahen je bio sjedište carstva. Sve do 16. vijeka to je bio grad u kome su krunisani njemački kraljevi. Trgovac Fajfer je zato nagradu nazvao po njemu. Želio je da izgradi most između prošlosti i budućnosti.

Izbor

Dobitnika nagrade iza zatvorenih vrata bira sedamnaest članova Udruženja Karlova nagrada. Prijedlozi mogu da se dostave. Nije poznato prema kojim kriterijumima se dobitnik bira i kako se odvija diskusija. Dokumenti o tome drže se najmanje trideset godina u tajnosti. Stranke lijeve orijentacije u ahenskom gradskom vijeću uvijek iznova kritikuju da nagradu pretežno dobijaju konzervativni političari. Socijaldemokratski kancelari Vili Brant i Helmut Šmit bili su zaobiđeni, dok su svi demohrišćanski kancelari, uključujući i Angelu Merkel, nagradu dobili. U vrijeme dodjela nagrada bilo je i demonstracija pred ahenskom vijećnicom, na primjer protiv dodjele nagrade Henriju Kisindžeru koji je kao američki ministar spoljnih poslova snosio političku odgovornost za vrijeme rata u Vijetnamu.

Dobitnici nagrade

Papa Franja dobitnik je Karlove nagrade za 2016. godinu zbog svog „izvanrednog moralnog autoriteta koji nas opominje i kao posrednik podsjeća da Evropa ima zadatak i obavezu da nastavi da radi na ostvarenju ideala svojih osnivača u izgradnji mira i slobode, prava i demokratije, solidarnosti i očuvanju integriteta“, navodi se u saopštenju Odbora za dodjelu nagrade. U svom govoru u evropskom parlamentu papa je upozorio na „uspavanost Evropske unije“. Riječima i djelima kritikovao je „nemilosrdnu izbjegličku politiku Evropljana“. Izbjeglice je posjetio 2013. godine na Lampeduzi i nedavno na Lezbosu, kada je dvanaestoro sa sobom poveo u Vatikan.

„On je taj koji ovih dana poziva na očuvanje Evrope, koji je pred Evropskim parlamentom održao impresivan govor, koji je Evropljanima poručio da sačuvaju svoje vrijednosti i ne potonu u nacionalizam, onaj koji je važne riječi uputio Evropi, sada za vrijeme izbjegličke krize. Smatram da je to razlog zašto je on dobitnik Karlove nagrade“, kaže za Dojče vele Armin Lašet. Lašet je bio poslanik u evropskom parlamentu i ministar za integraciju njemačke pokrajine Sjeverne Rajne-Vestfalije. Ahenski demohrišćanski političar član je Odbora za dodjelu nagrade. Katolički vjernik Armin Lašet kaže da bi papa mogao da bude uzor mnogim Evropljanima kao prvi „globalni papa“. „Moj utisak je da to što on radi nadaleko prevazilazi konfesionalne granice i da je mnogima upravo u ovim danima potreban takav jedan moralni autoritet. Zato sam uvjeren da će dodjela Karlove nagrade još jednom naglasiti važnost njegove poruke.“

Uvidi iz Vatikana

Italijanski novinar Marko Politi već godinama izvještava iz srca Rimokatoličke crkve. On je pravi „Vatikanisto“, dakle dobar poznavalac papine politike. „Svojim riječima o geopolitičkoj situaciji on zapravo pokazuje koliko je Evropa danas nijema i da nekako mjesečareći ide ka razjedinjenu. Svojim djelovanjem on pokazuje kako Evropa ustvari nije u stanju da djeluje“, kaže Politi za Dojče vele. Stručnjak za Vatikan papa Franju takođe vidi kao prvog „globalnog papu“. On ne dolazi iz nekog bavarskog ili poljskog sela, iz nekog malog italijanskog grada, već iz milionske metropole Buenos Ajres. Papa Franja ima drugačiji pogled na svijet, ocjenjuje Marko Politi i dodaje da zato od ljudi zahtijeva da se brinu za cijelo čovječanstvo. „Mislim da je to najbolja poruka koja Evropi danas može da se uputi – kako bi evropski narodi ponovo shvatili da se na jedinstvu mora raditi i da samo ujedinjena Evropa može da riješi probleme modernog svijeta.“

S obzirom na to da papa želi da primi nagradu, ali nema vremena da dođe u Ahen, Odbor za dodjelu iz Ahena odlazi u Vatikan, zajedno sa mnogim poznatim Evropljanima. Karlova nagrada tradicionalno se dodjeljuje na praznik Vaznesenja po gregorijanskom kalendaru, odnosno Uzašašća, ali pošto je papa na taj hrišćanski praznik, razumljivo, pun posla, nagrada mu se uručuje ovog petka (6.5.) u Apostolskoj palati. Govor će održati tri bivša dobitnika nagrade koji predstavljaju institucije EU: Martin Šulc, predsjednik evropskog parlamenta, Žan-Klod Junker, predsjednik Evropske komisije i Donald Tusk, predsjednik Evropskog savjeta.

Hodočašće u Rim puno ranije

Karlo Veliki i Sveta stolica bili su usko povezani. Na Božić 800. godine franačkog kralja je za prvog zapadnoevropskog cara krunisao papa Leo III. Godinu dana ranije Karlo je vojnom silom izbjegao svrgavanje od strane zapadnorimskih aristokrata. Carstvo i Vatikan ušli su u tijesnu vezu koja je vjekovima uticala na evropsku politiku. Papa se danas, naravno, odrekao ovozemaljske moći, apsolutno vlada samo na jednom kvadratnom kilometru Vatikana. Vatikan inače nije dio Evropske unije, ali ipak ima otvorene granice sa Italijom i evro kao sredstvo plaćanja.